Kessel, H. Cornelius

Cultusobject: H. Cornelius Open Street Maps
Datum: 16 september (zondag voor tot zondag na)
Periode: 1858 - heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van O.L. Vrouw Geboorte
Adres: Dorpsstraat 13, 5995 AX Kessel
Gemeente: Kessel
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting:

Na 1857 ontstond in Kessel een verering van de H. Cornelius. Vanaf 1888 tot 1985 werd elk jaar een speciale gebedsdienst met relikwieverering en kinderzegening gehouden op de zondag voor en de zondag na het feest van de H. Cornelius. In de jaren negentig nemen nog slechts een handvol parochianen en nauwelijks bezoekers van buiten de parochie aan de speciale vieringen deel. Cornelius werd en wordt te Kessel vooral vereerd als patroon tegen stuipen (vandaar ook de kinderzegening), kinkhoest, jicht en vallende ziekten.
Auteur: Ton Hendricks
Illustraties:
Topografie - De cultus is gevestigd in de parochiekerk van O.L. Vrouw Geboorte te Kessel. Deze neogotische kerk werd in 1870 naar een ontwerp van P. Cuypers gebouwd op de plaats waar reeds in het begin van de 13e eeuw of nog eerder een parochiekerk stond.
↑ top
Cultusobject - Zie voor St. Cornelius ⟶ Bocholtz.
- De parochie heeft vanaf 1857 een Corneliusrelikwie in haar bezit. In het parochiearchief wordt een verklaring bewaard van frater Basilius, franciscaan, inzake de echtheid van deze relikwie, gedateerd 22 juni 1834 en geautoriseerd door J. Paredis, bisschop van Roermond, op 26 november 1857. De relikwie van Cornelius bevindt zich in een ronde theca (tekststrookje 'S. Cornelii PP. M.') in een geel koperen reliekhouder (hoogte 30 cm; vgl. ⟶ Ransdaal) uit het tweede kwart van de 20e eeuw.
- Het lindehouten beeld van de H. Cornelius (ca. 140 cm hoog) is gemaakt omstreeks 1880. Cornelius is afgebeeld als paus met in zijn linkerhand de pausstaf en in zijn rechterhand een hoorn (cornu). Dit beeld komt uit het atelier van de firma W.L. Houtermans te Roermond. Oorspronkelijk was het gepolychromeerd, maar na de Tweede Wereldoorlog werd het - evenals de andere beelden van de kerk - geloogd en gerestaureerd door de Arcense kunstenaar Theodorus Rievers. Thans is het beeld bruin gebeitst.
↑ top
Verering - In 1857 kwam de parochiekerk van Kessel in het bezit van een relikwie van de H. Cornelius, die vervolgens jaarlijks op de zondag voor en de zondag na zijn feestdag 16 september werd vereerd. Door het jaar heen kwam men vanuit de verre omgeving bij kinderziekten als kinkhoest, zenuwaandoeningen, stuipen en vallende ziekte, naar Kessel om water te halen van de H. Cornelius, teneinde door zijn voorspraak de gezondheid terug te krijgen, '(...) en de ondervinding heeft geleerd dat men niet tevergeefs de hulp van onze heilige heeft ingeroepen', aldus het Registrum memoriale.
- De populariteit van de verering was voor pastoor Sax aanleiding om het octaaf en het feest van de H. Cornelius met meer plechtigheid te vieren dan voorheen. Via bisschop Boermans van Roermond verkreeg pastoor Sax op 18 december 1887 toestemming van Paus Leo XIII voor het verlenen van een volle aflaat onder de gebruikelijke voorwaarden voor allen, die het feest van de H. Cornelius te Kessel vieren en wel bij twee gelegenheden: allereerst tijdens het feest en octaaf van de H. Cornelius (16-23 september) en voorts op elke vierde zondag van de maand. Op die laatste dag (dus twaalf keer per jaar) werd in de parochiekerk een bijzondere viering ter ere van de H. Cornelius gehouden met verering van de relikwie.
- Vanaf 1888, na het verkrijgen van de aflaatvergunning, werd het feest uitgebreider gevierd met een plechtige hoogmis op 16 september en de twee nabije zondagen, waarna de verering van de relikwie volgde. In de namiddag werd er om 17.00 uur en om 18.00 uur een kinderzegening gehouden met oplegging van het scapulier en was er gelegenheid voor het afhalen van gewijd water. Over het aantal deelnemers zijn geen cijfers bekend. Het feit dat in de namiddag tweemaal een gebedsdienst gehouden werd doet vermoeden dat het over meer dan een honderdtal volwassenen en kinderen gaat. De meesten kwamen uit Kessel en verder uit de omliggende dorpen Baarlo, Belfeld, Helden, Neer, Reuver en Beesel. Enkelen kwamen van wat verder weg. Volgens Van Rooijen waren het in Kessel 'vooral de vaders die den pelgrimstocht doen'. Het was in die jaren niet alleen druk in het feestoctaaf, maar ook het 'gansche jaar door is het hier met reden eene bedevaartsplaats te noemen'.
Bij de reliekverering werd een litanie ter ere van Cornelius gebeden. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog werd bij het opleggen van het Mariascapulier een medaille van de H. Cornelius opgespeld.
- Vanaf omstreeks 1960 werd er op de zondag na het feest van Cornelius in de namiddag nog slechts een gebedsdienst met kinderzegening en verering van de relikwie gehouden. Een zestigtal personen placht deze dienst te bezoeken, een enkeling kwam van buiten Kessel. In 1986 werd de kinderzegening gestaakt.
- Over de verering iedere vierde zondag in de maand zijn geen verdere gegevens bekend dan de aankondiging bij het overzicht van de diensten, intenties en mededelingen in het weekblad Midden-Limburg. Na 1945 worden hierover geen mededelingen meer gedaan en verdwijnt de belangstelling helemaal.
- De H. Cornelius wordt anno 1996 alleen nog vereerd op de belangrijkste dag uit het octaaf: de zondag na 16 september. Het beeld krijgt dan een ereplaats naast het altaar en er bestaat gelegenheid om de relikwie te vereren. Er zijn nauwelijks personen van buiten de parochie die dit feest nog vieren in Kessel.
↑ top
Materiële cultuur - Medaille: uit 1960, aluminium, ovaal (2,2 x 1,8 cm), met aan de voorzijde een staande Maria (tekst: 'O Maria zonder zonde ontvangen bid voor ons, die onze toevlucht tot u nemen'), keerzijde hoofd (met tiara), schouders en zegenende hand van Cornelius die naar rechts kijkt (tekst: 'H. Cornelius, bid voor ons').

Devotioneel drukwerk
1 Litanie ter eere van den H. Paus en Martelaar Cornelius, bijzondere patroon tegen stuipen, kinkhoest, jicht en vallende ziekten (Roermond: M. Waterreus, 23 Febr. 1924; P. Geurts, Libr. Cens.; 4 p.); 2 St. Corneliusviering met kinderzegen (1980; 4 p.).
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Kessel, parochiearchief O.L. Vrouw Geboorte: inv. nr. 3 (memoriale), nr. 522 (reliekcertificaat), nr. 538 (stukken betreffende de Corneliusaflaat, 1887-1910).
Literatuur: Alb. van Rooijen, Vereering van den H. Cornelius (Bijzondere Patroon tegen zenuwziekten) in Nederlandsche kerken en kapellen (Leiden: Futura, 1918) p. 2, 32-33; A. Scheepers, St. Cornelius-boekje of beknopte schets van het leven, den marteldood en de vereering van den H. Cornelius, paus en martelaar, patroon tegen vallende ziekte, jicht, stuipen, kinkhoest en alle zenuwlijden (Gulpen: Alberts en Zonen, 1923) p. 31; Th.W.J. Driessen, Gechiedenis van de St. Urbanusparochie te Belfeld (Belfeld: Comité 400 jaar parochie, 1971) p. 153-164, 263, bedevaart vanuit Belfeld op 16 september; [A. Hendricks], Kerkbeeld van de kunstschatten, toebehorend aan de parochie O.L.Vrouw Geboorte Kessel (Kessel: Werkgroep Kessel, 1978); A. Hendricks, Kessel, Maasdorp met een rijke historie (Venlo 1981); J. Peeters, Gezinsklapper Kessel (Helden 1981); A. Hendricks, Inventaris van het archief van de Parochie Onze Lieve Vrouw Geboorte Kessel (Kessel 1984); Sef Derkx, Pelgrimstochten. Bedevaarten vanaf de middeleeuwen (Venlo: Goltziusmuseum, 1986) p. 11; V. Delheij & A. Jacobs, Kerkenbouw in Limburg 1850-1914. Neogotische en neoromaanse parochiekerken en hun architecten (Sittard: Stg. Charles Beltjens, 2000) p. 74-77.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Kessel; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 64a (1993).

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.