Lage Mierde, H. Bernardus van Clairvaux

Cultusobject: H. Bernardus van Clairvaux Open Street Maps
Datum: 20 augustus
Periode: Eind 19e eeuw - ca. 1959 (?)
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van St. Stephanus' Vinding
Adres: Dorpsplein 25, 5094 GJ Lage Mierde
Gemeente: Reusel-De Mierden
Provincie: Noord-Brabant
Bisdom: 's-Hertogenbosch
Samenvatting: Tot circa 1959 trok de kerk te Lage Mierde jaarlijks rond 20 augustus bezoekers uit de omgeving die Bernardus verzochten om zijn voorspraak, vooral als patroon van het vee.
Auteur: Charles Caspers
Illustraties:
Topografie - Lage Mierde ligt nabij de Belgische grens, ten westen van de Kempenbaan tussen Hilvarenbeek en Reusel.
- De kerk van Lage Mierde wordt reeds in 1201 vermeld; het benoemingsrecht was aanvankelijk in handen van de abt van de norbertijnenabdij te Floreffe; vanaf 1682 van de abt van Postel. De huidige (gotische) kerk en toren dateren uit de 15e eeuw; de kerk was toen al gewijd aan St. Stephanus. Van 1648 tot 1803 bleef de kerk ongebruikt en waren de katholieken van Lage Mierde aangewezen op een schuurkerk. In de 19e en 20e eeuw, toen de oude kerk opnieuw parochiekerk was geworden, werden verschillende restauraties en verbouwingen uitgevoerd. Zo werd de kerk in 1912 vergroot met een dwarsbeuk en een nieuw priesterkoor.
↑ top
Cultusobject - Zie voor St. Bernardus ⟶ Bergeijk.
- Onder het linker zijaltaar, dat aan Maria is gewijd, staat een beeld van St. Bernardus. Het houten beeld (ca. 75 cm hoog; 19e eeuw?) dat de heilige voorstelt als abt (ontbloot hoofd met kruinscheer) is beschilderd in lichte pasteltinten. Niet meer bekend is wanneer of vanwaar het beeld naar de kerk is gekomen. In de kerk bevindt zich verder niets dat naar Bernardus verwijst.
↑ top
Verering - In een volkskundevragenlijst uit 1959 is ingevuld dat toen nog, zij het in sterk afnemende mate, vanuit omliggende dorpen (zoals Hulsel en Casteren) naar Lage Mierde bedevaarten werden ondernomen, vooral tegen ziekten van het vee. De bezoekers plachten dan meel (en zout) mee te nemen dat in Lage Mierde werd gezegend en na thuiskomst door het veevoer werd gemengd.
- Deze bedevaart heeft waarschijnlijk nooit meer dan een bescheiden status gehad: gegevens over ontstaan, organisatiegraad, ontwikkelingen en dergelijke ontbreken thans, of zijn door de parochie nooit bijgehouden. Schutjes (1873) vermeldt geen speciale Bernardusdevotie, zodat kan worden aangenomen dat deze pas tegen het einde van de 19e eeuw is ontstaan; ook de middeleeuwse kerk bezat geen altaar, beneficie of bijzonder cultusobject dat naar Bernardus verwees.
- Dat de gegevens in de vragenlijst wel degelijk overeenkomen met een ooit bestaande praktijk, blijkt uit een vermelding in een kerkboek dat in 1893 door de pastoor van Esbeek, L. Jurgens, speciaal voor zijn eigen parochie werd samengesteld. Hierin is onder meer een litanie opgenomen voor de H. Bernardus. Voorafgaande aan deze litanie geeft Jurgens de volgende informatie:

'Op vele plaatsen wordt hij aangeroepen als beschermheilige tegen ziekten van het vee; zoo ziet men b.v. te Lage-Mierde, hoe honderden uit omliggende plaatsen en verder derwaarts komen om den H. Bernardus te vereeren en brood, aldaar te zijner eere gewijd; medenemen, om thuis aan hun vee te geven'.
Pastoor Jurgens had een scherp oog voor bijzondere vereringen en bedevaarten, temeer omdat het zijn doel was om het devotioneel aanbod van de regio (Hilvarenbeek en omstreken) te verrijken met een nieuwe Corneliusbedevaart naar zijn eigen parochie (⟶ Esbeek).
- Van der Heijden (1996), die onder meer een schets geeft van het godsdienstig leven in Hooge en Lage Mierde, vermeldt niets dat duidt op enige Bernardusverering. Mogelijk heeft deze bedevaart nooit (veel) meer om het lijf gehad dan het betrekken van gewijde objecten op St. Bernardusdag door boeren uit de omgeving.
↑ top
Materiële cultuur Devotioneel drukwerk
- [L. Jurgens,] Nieuw gebedenboek met onderrichtingen, door een R.K. priester en pastoor zijnen parochianen aangeboden (Tilburg: Stoomdrukkerij van het R.K. Jongens-Weeshuis, 1893) p. 160-163, litanie en gebed tot St. Bernardus.

↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Eindhoven, regionaal archief Kempenland: parochiearchief Lage Mierde.
Tekstedities: Jan van Laarhoven ed., Het schetsenboek van Hendrik Verhees ('s-Hertogenbosch: Merlijn, 1975) p. 26-27.
Literatuur: L.H.C. Schutjes, Geschiedenis van het bisdom 's Hertogenbosch, dl. 4 (Sint-Michielsgestel: Instituut voor Doofstommen, 1873) p. 670-676; Jan Kalf, De katholieke kerken in Nederland (Amsterdam: Van Holkema & Warendorf, 1906) p. 385; Eindhovens Dagblad, 26 mei 1951; P.J.M. Wuisman, 'Over het kerkgebouw van Lage Mierde', in: De Rosdoek (1988) nr. 49, p. 6-15; H. Strijbos, 'Nogmaals: het kerkgebouw van Lage Mierde', in: De Rosdoek (1989) nr. 51, p. 12-24; Herman Strijbos, Kerken van heren en boeren. Bouwhistorisch verkenningen naar de middeleeuwse kerken in het kwartier Kempenland ('s-Hertogenbosch: Stichting Brabants Heem, 1995) p. 79-82; Cor G.W.P. van der Heijden, Schrandere boeren en schriele bestuurders. Bevolking en bestaan in een plattelandsgemeente; Hooge en Lage Mierde, 1810-1940 (Tilburg: Gianotten, 1996); J. Verspaandonk, 'Over de toren van Lage Mierde', in: Steen voor steen (1997) nr. 5, p. 28-32.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Lage Mierde; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 23 (1959).

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.