De Lier, H. Joris

Cultusobject: H. Joris Open Street Maps
Datum: 23 april
Periode: Begin 15e eeuw - 1566
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van St. Joris (thans N.H.)
Adres: Hoofdstraat 51, 2678 CG De Lier
Gemeente: De Lier
Provincie: Zuid-Holland
Bisdom: Rotterdam
Samenvatting: De St. Jorisverering was een ridderlijke devotie die in de 15e eeuw in De Lier waarschijnlijk is ontstaan onder invloed van de Duitse orde die in die contreien gegoed was. Enige opgelegde bedevaarten naar De Lier zijn bekend. De bedevaart kwam door de beeldenstorm ten einde.
Auteur: Jan van Herwaarden
Illustraties:
Topografie - In 1245 werd in De Lier een dochterkerk gesticht van de kerk te Maasland die in 1241 aan de Duitse orde was geschonken. Ook nadat de kerk in De Lier was verheven tot zelfstandige parochie (het jaar is onbekend) bleef zij behoren aan deze orde. De oorspronkelijke kerk werd in het midden van de 15e eeuw vervangen door een driebeukige in laatgotische stijl, die in 1572 afbrandde en tot 1659 in fases werd hersteld.
↑ top
Cultusobject - De verering was geconcentreerd op een groot verzilverd beeld van St. Joris te paard dat binnen de parochiekerk was geplaatst in de St. Joriskapel in een 'kas' met traliën ervoor. Het beeld is in augustus 1566 van zijn zilver ontdaan; enige tijd later zou het zijn verstookt.
↑ top
Verering - De bijzondere verering voor St. Joris in De Lier blijkt uit de vermelding van een bedevaart van de Hollandse gravin Margaretha van Kleef, de tweede vrouw van Albrecht van Beieren. Ook Karel de Stoute heeft het heiligdom minstens een keer, maar waarschijnlijk vaker bezocht. Voorzover bekend zijn er maar een paar vonnissen met een bedevaart naar St. Joris in de Lier bewaard gebleven: in Delfland en Schiedam gaat het om twee vonnissen; in Gouda om slechts één.
- Een belangrijke blijk van de verering was de jaarlijkse processie op 23 april - de feestdag van St. Joris - van De Lier naar Delft. Bij de gesloten Sint Jorispoort (ook wel Waterslootse of Maaslandse poort genoemd) gearriveerd, zong men de psalmverzen die ook op Palmzondag gebruikelijk zijn: 'Heft poorten Uw hoofden omhoog, verheft U, ingangen aloud, dat inga de koning der ere!' (Ps. 24:7, Willibrordvertaling), waarna de poort werd geopend. Onder gelui van de Delftse kerkklokken trok de processie de stad in langs de ene zijde van de Binnenwatersloot tot aan de Haverbrug en vandaar langs de andere zijde weer terug door de Sint Jorispoort naar De Lier. De processie werd waarschijnlijk tot 1566 gehouden, want in augustus van dat jaar werd het beeld eerst onttakeld en vervolgens door de toenmalige priester Arend Dirkszoon de Vos in diens bierbrouwerij verstookt. Deze priester had zich al vanaf 1553 afkerig van allerlei uitwendige geloofsbelevingen getoond en weigerde sedert augustus 1565 de mis op te dragen.
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Gouda, gemeentearchief: rechterlijke archieven inv.nr. 176, criminneel vonnis of correctieboek (1447-1558) p. 173, bedevaart naar St. Joris en een steenboete van 8000 stenen [1521].
Tekstedities: J. de la Torre, 'Relatio seu descriptio', in: Archief voor de geschiedenis van het aartsbisdom Utrecht 10 (1882) p. 230: 'Lyrae celebratur Ss Georgius martyr'.
Literatuur: A. Driessen, 'De parochie De Lier', in: Bijdragen voor de geschiedenis van het bisdom van Haarlem 9 (1881) p. 43-65; vgl. A. Driessen, De parochie De Lier (Naaldwijk 1895); A. Driessen, 'Arend Dirkszoon de Vos', in: Bijdragen voor de Geschiedenis van het Bisdom van Haarlem 27 (Leiden: G.F. Théonville, 1903) p. 229-258; S. Muller, Geschiedkundige atlas van Nederland. De kerkelijke indeeling omstreeks 1550, tevens kloosterkaart, dl. 1 ('s-Gravenhage: M. Nijhoff, 1921) p. 262-263; J. van Laarhoven ed., Het schetsenboek van Hendrik Verhees (Den Bosch: Merlijn, 1975) p. 184-185; J. van Herwaarden, Opgelegde bedevaarten (Assen-Amsterdam: Van Gorcum, 1978) p. 426 nr. 19, in Delfland twee vonnissen met De Lier (1506), p. 696, De Lier een paar keer vanuit Gouda, Delfland en Schiedam (daar abusievelijk sprake van Sint Pieter); P. Don, Kunstreisboek Zuid-Holland (Weesp: Van Kampen en Zoon, 1985) p. 271-272; J.G. Smit, Vorst en onderdaan. Studies over Holland en Zeeland in de late middeleeuwen (Leuven: Peeters, 1995) p. 55 en noot 112, processie de Lier-Delft v.v. op 23 april; bedevaarten van Margaretha van Kleef en Karel de Stoute.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier De Lier
↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.