Luissel, H. Willibrord (Willibrordus)

Cultusobject: H. Willibrord (Willibrordus) Open Street Maps
Datum: Tweede Pinksterdag en Willibrorduszondag (eerste zondag na 7 november)
Periode: 1940 - heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Willibrorduskapel behorend tot de H. Hartparochie te Boxtel
Adres: Kruising van de Kapelweg en De Luissel, Boxtel
Gemeente: Boxtel
Provincie: Noord-Brabant
Bisdom: 's-Hertogenbosch
Samenvatting:

In Luissel wordt sinds 1940 St. Willibrord vereerd als 'Apostel van Brabant', 'Grondlegger van de vrije boerenstand' en 'Beschermer van de zieke kinderen'. Belangstellenden komen uit Boxtel en omgeving. Essentieel onderdeel van de vieringen op Tweede Pinksterdag en Willibrorduszondag is de kinderzegening.
Auteur: Rien Wols
Illustraties:
Topografie - De St. Willibrorduskapel staat op de kruising van de Kapelweg en De Luissel in het buurtschap Luissel op een perceel nabij de boerderij De Hondsberg. Het is een eenvoudige, met leien gedekte stenen kapel, daterend uit 1940. Het ontwerp is van de hand van H. Hanssen uit 's-Hertogenbosch.
- De kapel was oorspronkelijk voorzien van twee gebrandschilderde ramen naar ontwerp van respectievelijk Hendrik Wiegersma en diens zoon Pieter. Een van deze ramen is verloren gegaan, het andere is een tijdlang in de pastorie van de H. Hartparochie bewaard. Na de jubileumviering in 1990 is dit raam hersteld en op zijn oorspronkelijke plaats teruggebracht. In 1996 is een tweede gebrandschilderd raam geplaatst, ontworpen door plaatselijke kunstenaars.
- De gevelsteen boven de ingang vermeldt de tekst: 'Anno 1940 frigoris bellique caloris' ('in het jaar 1940, het jaar van koude en oorlogshitte').
- De zijmuren zijn voorzien van wandschilderingen van Jos ten Horn, Wim van Woerkom en Thijs Dorenbosch. Vanaf 1947 bezit de kapel een luidklokje met de tekst: 'Als gij het klokske van Luissel heurt, denk dan: wie is er nauw [sic] weer aan de beurt? A.D. 1947'.
↑ top
Cultusobject - Zie voor St. Willibrord ⟶ Alphen.
- De kapel bevat een terracotta reliëfgroep uit 1940 van de hand van de Heusdenhoutse beeldhouwer Toon van de Wiel, voorstellende St. Willibrord staande op de voorplecht van een schip, geflankeerd door twee monniken. Ter weerszijden daarvan knielen een boer met werktuig en een moeder met een ziek kind. Op de muur waarin deze beeldengroep is aangebracht, is het gebed geschilderd: 'Sint Willibrord Apostel van Brabant bid voor ons'. Twee banderollen daaronder vermelden respectievelijk 'Bevrijder der boeren' en 'Weldoener onzer kinderen'.
- In het voetstuk van de beeldengroep is een ruimte uitgespaard waarin de reliek van Willibrord kon worden bewaard. Tegenwoordig bevindt de reliek, die door bemiddeling van de toenmalige secretaris van het bisdom Den Bosch, J. van Susante, in 1940 aan de kapel is geschonken, zich in het huis van de eigenaar van De Hondsberg.
↑ top
Verering - Al voor de plechtige inwijding van de kapel op 7 november 1940 had de Bossche bisschop A.F. Diepen op 26 maart van dat jaar een broederschap aan de kapel verbonden onder de titels: 'Sint Willibrord, Apostel van Brabant, grondlegger van de vrije boerenstand, beschermheilige van lijdende kinderen'. De broederschap was kerkelijk opgericht in de H. Hartparochie te Boxtel en had tot doel de godsvrucht tot St. Willibrord te bevorderen, onder meer door het openstellen van de kapel. De pastoor van de H. Hartparochie was qualitate qua directeur van de broederschap.
Op de vierdagen van St. Willibrord, tweede Pinksterdag en Willibrorduszondag (de zondag na 7 november) is aan het bijwonen van de mis in de kapel een volle aflaat verbonden. Tevens worden de dan aanwezige kinderen door de celebrant gezegend.
Krachtens een pauselijke beschikking van 18 juli 1942 mogen kinderen uit Luissel en Tongeren (het naburige buurtschap) in de kapel worden gedoopt. Dat geldt tevens voor alle kinderen die Willibrordus als eerste doopnaam zullen dragen. In de jaren negentig vonden jaarlijks zo'n twee à drie dopen plaats.
- De bouw van de kapel is een direct gevolg geweest van een publicatie van P.C. Boeren bij de viering van het 12e eeuwfeest van St. Willibrord in 1939. In deze publicatie, onder de titel Sint Willibrord, Apostel van Brabant, identificeerde Boeren het in een schenkingsoorkonde van 712 genoemde 'Leuetlaus super flumina Dutmela' met het buurtschap Luissel in Boxtel, gelegen aan de Dommel. Een artikel in de Boxtelse Courant over de bevindingen van Boeren leidde tot groot enthousiasme bij de Boxtelse pastoor I. Broekman. Hij zag mogelijkheden de herinnering aan Willibrord op Luissel terug te brengen. Hij verzekerde zich van de medewerking van de secretaris van het bisdom 's-Hertogenbosch, de heer J. van Susante, een geboren Boxtelaar, om een reliek van Willibrord te verkrijgen. Pastoor Broekman en J. van Susante dachten met name aan de oprichting van een wegkruis of een veldkapel. Ze zochten daarvoor medewerking van de Luisselse gemeenschap.
- Op 26 april 1939 kwam een aantal Luisselse boeren in De Hondsberg bijeen op uitnodiging en onder leiding van F. Verhoeven, directeur van de coöperatieve zuivelfabriek, om te bespreken of de Luisselse gemeenschap in staat en bereid was mee te werken aan de oprichting van een wegkruis of veldkapel. Men was meteen enthousiast. Onder het motto 'Luissel zal het opknappen' werd een collecte georganiseerd, waarmee zo'n ⨍700,- werd opgehaald. Samen met bijzondere giften tot een bedrag van ⨍300,- was er voldoende financiële basis voor de bouw van een kapel. Het kerkbestuur van de H. Hartparochie financierde de aankoop van de benodigde grond. De boeren verrichtten het grondwerk 'pro deo' en ook de architect en de aannemer boden hun diensten belangeloos aan. Door de mobilisatie in augustus 1939 en het uitbreken van de oorlog in mei 1940 stagneerde de bouw, maar desondanks kon op de feestdag van St. Willibrord, 7 november 1940, de kapel plechtig worden ingewijd door de deken.
- Vanaf de beginjaren van de kapel konden de vieringen rekenen op grote belangstelling vanuit Luissel, maar ook vanuit de rest van de gemeente Boxtel. Na de oorlog kwam men ook vanuit de direct omliggende plaatsen (Esch, Haaren) naar de Willibrordusviering. Het ging na 1945 om enkele honderden gelovigen. De Willibrordusbroederschap telde in de naoorlogse jaren ruim 3500 leden. De belangstelling voor de vieringen in de kapel liep in de jaren zeventig terug tot enkele tientallen belangstellenden. Vanaf 1980 voerde de nieuwe pastoor De Jong na afloop een koffiebijeenkomst in. Mede daardoor groeide de belangstelling opnieuw. Met name de openluchtviering op tweede Pinksterdag trok in de jaren negentig van de 20e eeuw jaarlijks zo'n twee- à driehonderd vereerders, voornamelijk afkomstig uit Boxtel en de directe omgeving (Esch en Haaren). Sinds enkele jaren wordt bij gelegenheid van de vieringen een speciale 'Luisselse koek' gebakken, die bij de koffiebijeenkomst na de plechtigheid geserveerd wordt.
- Het Willibrorduscomité organiseert vanaf de viering van het 50-jarig bestaan in 1989 tevens een pelgrimage naar Echternach. Als offerande wordt een kaars meegenomen waarop in was een afdruk van de legpenning (zie Materiële cultuur) is aangebracht. Van bijzondere intenties bij de gelovigen die aan de Willibrordusvieringen deelnemen, is geen sprake. Votiefgeschenken zijn nooit aan de kapel geschonken.
↑ top
Materiële cultuur - Omstreeks 1950 zijn door de Koninklijke Begeer legpenningen geslagen, ontworpen door John Grosman, die door het Willibrorduscomité worden uitgereikt aan mensen die zich bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt voor de Willibrordverering in Luissel. De legpenningen dragen aan de ene zijde een afbeelding van Willibrord en aan de andere zijde de spreuk 'ora et labora' rondom een afbeelding van een spade en twee handen die zich beschermend om een kind vouwen. Naar het penningontwerp zouden ook medailles worden gemaakt, maar waarschijnlijk is dat er nooit van gekomen.

Devotioneel drukwerk
- Broederschapsprentje met op de voorzijde een tekening van Willibrord door Luk van Moen en de tekst 'Sint Willibrord apostel van Brabant'; aan de achterzijde een gebed om vrede (1939; 7 x 10,5 cm; coll. D. Gooren); ansichtkaart in kleur van de kapel, met op de achterzijde toelichtende tekst, ca. 1990 (?).
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Luissel, archief van het Willibrorduscomité.
Literatuur: P. Dorenbosch, 'Luissel en zijn St. Willibrord-kapel'. In: I. Broekman, W. van de Broek en P. Dorenbosch, Gouden feest H. Hart-parochie Boxtel 1901 - 10 juni -1951 ([Boxtel 1951]) p. 31-34; P. Dorenbosch, 'Het ontstaan van de St.-Willibrordkapel op Luissel', in: St. Willibrorduskapel Boxtel 1940-1990 ([Boxtel, 1990]) p. 18-23; E.M. Meijs, Geschiedenis van de Willibrorduskapel te Boxtel (Boxtel, 1988); E.M. Meijs, 'Enkele wetenswaardigheden van de fraaie kapel', in: St. Willibrorduskapel Boxtel 1940-1990 ([Boxtel 1990]) p. 28-31; P. Vermeulen, 'Langs 's-Heren wegen (12). Kleine religieuze monumenten in Boxtel', in: Devotionalia 14 (1995) nr. 82, p. 142-147.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Luissel; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 64a (1993).

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.