Moerstraten, H. Theresia van Lisieux

Cultusobject: H. Theresia van Lisieux Open Street Maps
Datum: 3 oktober (+ octaaf)
Periode: 1926 - ca. 1975
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van St. Theresia van het Kind Jezus
Adres: Moerstraatseweg 83-85, 4727 SL Moerstraten
Gemeente: Wouw
Provincie: Noord-Brabant
Bisdom: Breda
Samenvatting: Moerstraten werd in 1925 een zelfstandige parochie. Bouwpastoor Van den Brüle koos de pas gecanoniseerde Theresia van Lisieux tot patrones. Hij richtte een broederschap op die tot 1980 heeft bestaan en ongeveer 1200 leden telde. Vooral in de periode voor de Tweede Wereldoorlog, maar ook nog daarna, kwam men vanuit de omgeving jaarlijks naar Moerstraten. In de jaren zestig is de laatste processie gehouden. Tegenwoordig wordt de patrones nog binnen de eigen parochie vereerd.
Auteur: Ottie Thiers
Illustraties:
Topografie - Het dorp Moerstraten ligt in de driehoek Roosendaal - Bergen op Zoom - Steenbergen. De kerk, gelegen aan de doorgaande weg, is gebouwd naar een ontwerp van architect J. van Groenendael. Pastoor Christoffel van den Brüle legde op 6 mei 1926 de eerste steen; in januari 1927 was het gebouw voltooid.
- De ingang van de bijna vierkante kruiskerk bevindt zich in de toren, die geflankeerd wordt door twee zijkapellen, waarvan de rechter de devotiekapel voor de H. Theresia is. Het voornaamste meubilair bestaat uit een altaar, waarop het beeld van de heilige staat. Het altaar is geschonken door de heer IJzermans uit Princenhage, de aannemer van de kerk. Rechts ervan hangt aan de muur een votieftegel. Tot in de jaren tachtig heeft achter het beeld een fluwelen doek gehangen met metalen ex-voto's; tegenwoordig ligt deze opgeborgen in de sacristie.
- Links vooraan bij het koor staat een preekstoel, gemaakt uit marmer en metaal, waarop in tekst en voorstelling de H. Theresia geëerd wordt. Deze preekstoel was een geschenk van de parochie aan pastoor Van den Brüle bij zijn zilveren priesterjubileum.
- Omstreeks 1990 heeft parochiaan J. Schillemans een nieuw houten hoofdaltaar vervaardigd. In een van de poten zijn in houtsnijwerk versieringen aangebracht die verwijzen naar de H. Theresia.
↑ top
Cultusobject - Thérèse Martin, geboren in 1873 te Alençon, trad op 15-jarige leeftijd in het carmelitessenklooster van Lisieux. Zij stierf aan TBC op 30 september 1897. Haar levensdoel, door kleine offers genade te verwerven voor de zielen van anderen, sprak velen aan en haar verering nam een grote vlucht (⟶ Waspik Boven). In 1923 werd zij zalig verklaard; twee jaar later volgde de heiligverklaring. St. Theresia's voorbeeldige kloosterleven kwam onder de aandacht na de publicatie van haar autobiografie L'Histoire d'une âme. Dit werk leverde haar in 1997 de titel van kerklerares op.
- De parochie bezit een reliek van de patrones. Vroeger zat deze in een zilveren houder met handgreep, maar omstreeks 1990 is de reliek in een poot van het nieuwe hoofdaltaar aangebracht.
- Het gipsen, in wit, goud en pasteltinten gepolychromeerde Theresiabeeld is circa 1,20 meter hoog. Het werd omstreeks 1926 geschonken voor de devotiekapel door H. Koenraadt uit Nieuw-Vossemeer.
- Een tweede beeld van de heilige bevindt zich rechts vooraan in de kerk, bij het St. Jozefaltaar. Het is eind jaren zeventig geschonken door pastoor Bielars, en is afkomstig uit een klooster in Bergen op Zoom dat werd afgebroken. Het beeld is van gips, 1,20 meter hoog en gepolychromeerd in roodbruine tinten.
↑ top
Verering - In 1925 werd Moerstraten een zelfstandige parochie. Bouwpastoor Van den Brüle was een vurig vereerder van de in hetzelfde jaar gecanoniseerde Theresia van Lisieux, en koos haar tot patrones van de parochie. In 1926 richtte hij het 'Liefdewerk van de H. Theresia van het Kindje Jezus' op, dat tot doel had de devotie te verspreiden en de kerkbouw financieel te steunen. Het lidmaatschap kostte een dubbeltje per maand. In het eerste jaar van het bestaan van de kerk, 1927, was de verering al een groot succes. Er werden veel kaarsen geofferd.
- Bisschop Hopmans van Breda richtte op 10 augustus 1927 de 'Broederschap van de Heilige Theresia van het Kindje Jezus' op. In Moerstraten en wijde omgeving groeide de verering en op vele plaatsen werd men lid van de broederschap. Het broederschapsboek dat bewaard is gebleven, is slechts bijgehouden tot circa 1930. Het vermeldt ruim 600 leden, vrijwel allemaal uit Moerstraten, Heerle en Nieuw-Vossemeer. Bergen op Zoom had een eigen, min of meer zelfstandige afdeling met eveneens ongeveer 600 leden. Het totaal aantal leden was dus omstreeks 1930 circa 1200. De broederschap hield omstreeks 1980 op te bestaan.
- Het feest ter ere van de patrones, op 3 oktober met octaaf, werd met grote luister gevierd. De afdeling uit Bergen op Zoom, van de voormalige parochie van de Martelaren van Gorcum, had eigen bedevaartattributen, die in Moerstraten bewaard werden. Op de zondag in het octaaf kwamen de deelnemers aan de processie naar Moerstraten, verkleedden zich daar en haalden de andere bedevaartgangers af, die de eerste jaren te voet, later per bus tot een kilometer buiten het dorp kwamen. Vandaar trok de hele stoet zingend en biddend naar de kerk. In 1965 vielen in het octaaf twee zondagen. De eerste zondag plande men een extra mis voor de groep uit Bergen op Zoom. Op beide zondagen werd een lof gevierd. In 1966, het laatste jaar dat de processie gehouden werd, vierde men gedurende het octaaf nog driemaal een lof, op maandag, woensdag en vrijdag.
- In mei 1997 organiseerde de parochie van Moerstraten een reis naar Lisieux (10-12 juni) bij gelegenheid van de 100e sterfdag van de H. Theresia.
↑ top
Materiële cultuur - Votiefgeschenken: 8 zilverkleurige, metalen ex-voto's, voorstellende: een staande vrouw, tweemaal een meisje, tweemaal een vrouwenhoofd, een kinderhoofdje, tweemaal een been. De ex-voto van de staande vrouw is zonder kader, de overige plaatjes zijn rechtopstaand rechthoekig van vorm.

Devotioneel drukwerk
- Broederschapsdrukwerk: 1 vouwblaadje met op de voorzijde de H. Theresia met kruis en rozen en de tekst 'Liefdewerk van de H. Teresia van het Kindje Jezus, bewijs van lidmaatschap voor ...'; op de binnen- en achterzijde het doel, de leden, een litanie en een gebed (Steenbergen: Typ. Vermeulen; impr. Breda 1926, J. van Oers, vicaris-generaal; 8,6 x 13,7 cm); 2 lidmaatschapsbewijs met op de voorzijde een afbeelding van de H. Theresia met kruis en rozen (als voorgaande) en de tekst 'Broederschap van de Heilige Teresia van het Kindje Jezus' etc., op de achterzijde het bewijs van lidmaatschap, aan de binnenzijde het levensverhaal, een reglement, een litanie en een noveen (z.p.; impr. Bredae, die 10 Aug. 1927, P. Hopmans Episcopus Bredanus; omslag + 8 p.; 6,8 x 11 cm; 3 lidmaatschapsbewijs, op de voorzijde een foto van de H. Theresia, staande als carmelites, op de achterzijde het 'Bewijs van lidmaatschap van het Sinte Teresiaverbond, afd. van het Sinte Teresia-bureau te Bergen op Zoom' (z.p.; impr. A. Buysrogge 16 juli 1926; 8 x 12 cm); 4 lidmaatschapsbewijs, bruin-wit,met op de voorzijde een afbeelding van de H. Theresia met rozenboeket en in aura de tekst 'S. Teresia a Jesu Infante' en op de achterzijde het lidmaatschapsbewijs (Maastricht: Kunst Adelt 1030, [1959-1966]; 7 x 11 cm).
- Devotieprentjes: 1 4 verschillende prentjes in bruin-wit met op de voorzijde de H. Theresia als carmelites met kruis en rozen; in een kerk getroffen door een lichtstraal; in bed getroffen door een lichtstraal, met als onderschrift 'H. Teresia van het Kind Jezus' (Gent: Carmel, z.j.; 7 x 11 cm); 2 prentje met lied 'Groet van de H. Teresia van 't Kindje Jezus' (z.p. z.j.; 6,6 x 11,3 cm).
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Moerstraten, parochiearchief: memoriaal; grootboek 1927-1943; broederschapsboek tot ca. 1927-1930; notulenboek kerkbestuur jaren zestig; map 'archief', brief 24-12-1925 van de secretaris van de bisschop aan de pastoor over Theresia Liefdewerk; devotioneel drukwerk. Breda, bisdomarchief: parochiedossier Moerstraten, brief 16-2-1927, pastoor Van den Brüle aan de bisschop, o.a. over devotie tot de H. Theresia.
Literatuur: Pius Almanak, jaarboek voor de katholieken van Nederland 69 (1943) p. 203, 511, vermelding als bedevaartplaats; W.F. Maas, 'Kerk en parochie van Moerstraten', in: Dese heerlickheijt Moerstraten. Uitgegeven bij gelegenheid van het 50-jarig bestaan der parochie van Ste. Theresia van het Kind Jezus te Moerstraten (Wouw: gemeentebestuur, 1977); 'Met Moerstraten naar Theresia', in: Bisdomblad Breda april 1997, p. 22.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Moerstraten; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 64a (1993); mondelinge informatie van koster Petrus Adriaanse in 1997. Documentatie over Theresia, uit de collectie J.A. Bomans, opgenomen in BiN-dossier (acquisitie 2012).

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.