Munstergeleen, H. Apollonia

Cultusobject: H. Apollonia Open Street Maps
Datum: 9 februari
Periode: 1751 - ca. 1960
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van de H. Pancratius
Adres: Kerkstraat 3, 6151 CK Munstergeleen
Gemeente: Sittard
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting: Sinds 1751 trokken gelovigen uit Munstergeleen en omgeving naar de Pancratiuskerk om de reliek van Apollonia te vereren teneinde gevrijwaard te blijven van kiespijn of om genezing daarvan te vinden. Gedurende de 19e en de eerste helft van de 20e eeuw bleven devotie en bedevaart vitaal. Aan het einde van de jaren vijftig verminderde de verering en verdween het bedevaartkarakter geheel. Sedert 1996 wordt weer meer aandacht besteed aan de Apolloniaverering.
Auteur: Antoine Jacobs & Arthur Schrijnemakers
Illustraties:
Topografie - De middeleeuwse kerk in de kern Munstergeleen werd in 1791 vervangen door een eenbeukig schip gebouwd met een polygonaal gesloten koorruimte. De toren uit 1715 bleef daarbij staan.
- In 1925 werd deze kerk weer vervangen door een nieuwe bakstenen kerk van de Sittardse architect Nic. Ramakers. De kerk is gebouwd in een op de gotiek georiënteerde stijl.
- Het beeld van Apollonia staat sinds 1925 in een kapelletje rechts van het priesterkoor op een eenvoudig houten altaar. Waar het cultusbeeld in de oude kerk stond is niet bekend.
↑ top
Cultusobject - Zie voor de H. Apollonia ⟶ Arcen.
- De witmetalen reliekhouder is circa 25 cm hoog en stamt uit de 20e eeuw. In de ovale messing theca (ø 7 cm) bevindt zich een oudere kleine theca met geslepen glas. In de kleinere theca is een botreliek van Apollonia gevat. De achterzijde van de theca is voorzien van een rood kardinaalszegel. Het wapen toont een boom. De theca bevat een botreliek van Apollonia. Het bijschrift luidt: 'S. Apollonia V: & M:' (H. Apollonia, Maagd en Martelares).
- Het gepolychromeerde houten Apolloniabeeld (119 cm hoog) is omstreeks 1925 vervaardigd door beeldhouwer R. Hack. Het beeld toont Apollonia staande op de brandstapel, in haar rechterhand houdt zij een nijptang.
↑ top
Verering - De Apolloniareliek werd in 1750 door de prior van de Akense carmelieten, Modestus, vanuit Rome voor de Pancratiusparochie meegebracht en voor de eerste maal op 9 februari 1751 met toestemming van de ordinarius voor de massaal toegestroomde gelovigen ter verering uitgesteld. ('1750 a R.D. Modesto prioris ordinis Carmelitarum conventus Aquensis apportatae sunt Româ reliquiae de S. Apollonia V. et Martyre, quae cum licentia ordinarii 1751 die 9ma febr. cum maximo accursu fuerunt pro prima vice fidelium venerationi expositae'). Dit staat te lezen in een uit 1833 stammende inventarislijst die zich bevindt in het bisschoppelijk archief van Luik. Verdere gegevens over de Apolloniaverering in de 18e eeuw ontbreken.
- In 1825 schreef pastoor J. C. Delahaye van Munstergeleen, dat ter plaatse het feest van de H. Apollonia, de tweede patrones van kerk en parochie, 'sedert onheugelijke tijden' werd gevierd. Volgens de plaatselijke overlevering werd er niet alleen op de eigenlijke feestdag (9 februari) maar ook gedurende het octaaf gevierd. Dan stroomden de pelgrims uit de verre omtrek naar Munstergeleen om de voorspraak van Apollonia tegen kiespijn in te roepen. Door paus Pius IX werd in 1850 op het feest van Apollonia en gedurende de octaaf een volle aflaat verleend. Mgr. Paredis, apostolisch-vicaris van Limburg, gaf op 29 juli van dat jaar toestemming om dit bekend te maken.
- Op de zondag, die in het octaaf viel, werd er een feestpredikatie ter ere van die heilige gehouden. Van de predikanten, die bij deze gelegenheid de verering tot Apollonia probeerden aan te wakkeren, was vooral Joannes Mathias Sloun uit Sittard befaamd. Ofschoon hij reeds in 1835 was overleden, schreef B.A. Pothast in 1891 nog over hem dat zijn 'Originalität in Wort und Tat, z.b. beim Apollonia-Feste in Munstergeleen... noch nicht vergessen sein wird'.
- Ook gedurende het jaar kwam men uit de omgeving, vooral lijders aan kiespijn, naar Munstergeleen om Apollonia te vereren. In 1930 waren er bij de opening van het octaaf drie missen. Na elke mis was er de mogelijkheid om de reliek te vereren.
- Met de opkomst van de moderne tandheelkunde zou het Apolloniafeest geleidelijk zijn traditionele aantrekkingskracht hebben verloren. Tijdens het pastoraat van W.H.B. Mullenders (1949-1959) werd de viering dan ook beperkt. In de Kerkklok wordt in 1960 en 1963 het Apolloniafeest nog vermeld, maar zonder reliekverering. In 1964 werd ook het feest niet meer vermeld.
- Pastoor H. Broers (1995 - heden) heeft het Apolloniafeest weer meer in de belangstelling gebracht. In 1996 en 1997 werd, op de zondag die het dichtst bij 9 februari lag, het versierde beeld op het priesterkoor gezet en konden de parochianen wederom de reliek vereren. Van een bedevaart is echter geen sprake.

↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Luik, bisschoppelijk archief: fonds Van Bommel. Munstergeleen, parochiearchief van de H. Pancratius. Sittard, gemeentearchief: Kerkklok (1930-1964).
Literatuur: Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel VIII De provincie Limburg (Den Haag: Algemeene Landsdrukkerij, 1926) p. 333-334; A. Dunckel & B.A. Pothast, Kurze Chronik von Sittard von 900 bis 1755 erschienen im Almanach von Augustin Dunckel für das Jahr 1823 fortgesetzt nach desselben Manuscripten und anderen Quellen samt drei Anhängen von 1757 bis in 1891 von B.A. Pothast (Sittard, VVV-Sittard, 1975, fotomechanische herdruk van de originele uitgave uit 1891) p. 59; A.H. van Dijck, 'De St. Apollonia-vereering in en buiten Limburg', in: De Nedermaas 10 (1932/1933) p. 225-226; M.J.H.A. Schrijnemakers, 'Feesten en gebruiken', in: Munstergeleen. Een monografie over een Limburgse gemeente (1965) p. 409-410; A.M.P.P. Janssen, 'De bisschop op bezoek. C.R.A. van Bommels kerkvisitaties in het Land van Zwentibold (1834/1835)', in: Historisch Jaarboek voor het Land van Zwentibold 6 (1985) p. 90 en 95 (noot 40).
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Munstergeleen-Apollonia; mondelinge informatie in 1997 van H.J.P.Th. Broers, pastoor van Munstergeleen.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.