Nederweert-Eind, H. Gerardus Majella

Cultusobject: H. Gerardus Majella Open Street Maps
Datum: 16 oktober (zondag voor en zondag na); gehele jaar
Periode: 1952 - ca. 1975
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Kapel in de parochiekerk van de H. Gerardus Majella
Adres: Tjongerstraat 3, 6034 RR Nederweert-Eind
Gemeente: Nederweert
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting: De Gerardusverering ontstond met de oprichting van de parochie in 1939. Pastoor Jac. Maes (1952-1980) was de drijvende kracht achter het Gerardusfeest dat vanaf 1952 elk jaar in oktober omstreeks de feestdag van Gerardus werd gehouden. In 1952 was er sprake van honderden bedevaartgangers. Nederweert-Eind was tussen 1957 en 1972 ook de devotionele pleisterplaats voor de Bossche bedevaart op weg naar Wittem. Halverwege de jaren zestig begon de belangstelling te tanen. In 1974 waren er nog nauwelijks pelgrims.
Auteur: Antoine Jacobs
Illustraties:
Topografie - Op 26 augustus 1939 werd Nederweert-Eind een zelfstandige parochie. Op advies van deken Souren van Weert werden de parochie en de noodkerk toegewijd aan Gerardus Majella, omdat er in het dekenaat Weert nog geen parochie naar hem was vernoemd. Voor de bouw van een volwaardige kerk gaven de Nederlandse regering en bisschop Lemmens echter nog geen toestemming vanwege de nabijheid van de Peellinie. Pastoor Brand slaagde er in 1941 wel in een pastorie en een school te bouwen. Op de zolder van de school werd de noodkerk ingericht.
- De Gerardus Majellakerk staat in het centrum van de wijk Nederweert-Eind. De kerk werd in 1956-1957 gebouwd naar een ontwerp van architect P.H. Weegels uit Weert. De kerk heeft een paraboolvormig grondplan en een rijke symboliek. In de brede voorgevel geven vijf bogen toegang tot het portaal, waar vijf deuren toegang geven tot het middenschip, de doopkapel en de Gerarduskapel. Tussen deze deuren staan reliëfs van Adam en Eva (de zondeval) en van Maria met Christus (de verlossing). Boven de hoofdingang is een reliëf aangebracht van de apostel Petrus.
- In het voorportaal bereikt men via de rechterdeur de ruime Gerarduskapel. In de kapel staat het Gerardus-altaar, waarvan de mensa gedragen wordt door twee knielende engelen uit gewassen beton. Zij verbeelden 'boete' en 'gebed', de karakteristieke deugden van Gerardus. Het altaar is in 1956 vervaardigd door beeldhouwer Cor van Geleuken. Boven het altaar staat in een nis het vergulde Gerardusbeeld dat in 1956 vervaardigd is door pater G. Mathot cssr. Ten teken van zijn verbondenheid en eenwording met Christus is Gerardus in gekruisigde en zwevende positie afgebeeld. Om het Gerardusbeeld heen zijn zeven nissen met doorbroken reliëfs aangebracht. Het idee van een 'duiventil' is uitgebeeld, want de 'wonderen wiekten op overal waar Gerardus kwam'. De reliëfs verbeelden zeven episodes uit zijn leven: de aartsengel Michael die hem 's nachts de communie uitreikt; zijn geestverrukking bij 'het lied over Gods wil' van de blinde fluitspeler; de redding van een schip uit de storm; de vermenigvuldiging van het brood der armen; de bekering van een rover; de duivel die hem de weg moet wijzen; de verschijning van Maria aan zijn sterfbed.
Er staan diverse knielbanken en bij het altaar staat een kaarsenbak. Er kunnen (noveen-)kaarsen, prentjes en noveenboekjes gekocht worden. Rechts van het altaar staat nog een oude votiefkaars met het opschrift: 'Uit dankbaarheid voor verkregen gunsten'. Rechts van het Gerardusaltaar hangt een replica van O.L. Vrouw van Altijddurende Bijstand. De kapel is over de gehele breedte geopend naar het schip. Uit veiligheidsoverwegingen is er echter een hek van siersmeedwerk geplaatst.
↑ top
Cultusobject - Gerardus Majella (1726-1755) trad in 1749 in bij de redemptoristen. Hij werd in 1752 geprofest als lekenbroeder. Drie jaar lang heeft Gerardus daar geleefd als portier, koster, kleermaker en tuinman. Hij is begraven in het klooster Caposele bij Napels. Al snel verspreidde zich een devotie tot deze volksheilige over Europa, mede door de wonderen die op zijn voorspraak gebeurden. In 1875 werden al 77 wonderen vermeld. In 1847 begon het apostolisch proces, dat op 29 januari 1893 met de zaligverklaring door paus Leo XIII werd afgesloten. Op 11 december 1904 vond de plechtige heiligverklaring door paus Pius X plaats. De feestdag van Gerardus wordt gevierd op zijn sterfdag, 16 oktober.
- De geslagen, witmetalen reliekhouder (38 cm hoog) is omstreeks 1945 vervaardigd door A.F. van der Hout uit Weert. De ronde theca bevat een botreliek van Gerardus; de metalen behuizing is voorzien van stralen.
- Aan de linkerzijde van het koor staat het gepolychromeerd gipsen Gerardusbeeld (145 cm hoog). Gerardus staat met zijn rechtervoet op een draak. Zijn handen houdt hij gekruist voor de borst. In zijn rechterhand heeft hij een kruis. Gerardus draagt het zwarte habijt van de redemptoristen, dat echter met goud is afgebiesd.
↑ top
Verering - In oktober 1952 werd voor de eerste keer het Gerardusfeest op grootse wijze gevierd. Initiatiefnemer was de in 1952 benoemde pastoor Jac. Maes. Hij werd ondersteund door zijn dorpsgenoot de redemptorist Jan Moonen en door de moderator van de kweekschool van Heerlen, 'professor' Houben. Het thema van de Gerardusviering onder leiding van Moonen en Houben was: 'Gerardus, vriend van Jezus en vriend van de mensen'. Ongeveer 800 gelovigen uit het dekenaat Weert bezochten de zolderkerk. Tot in de jaren zestig bleven Moonen en Houben vrijwel elk jaar de Gerardusfeesten leiden. Het tweede eeuwfeest van Gerardus (1755-1955) werd nog in de zolderkerk gevierd. Het Kanton Weert van 7 oktober 1955 meldde dat op zondag 16 oktober om 13.45 uur vanuit Weert een wielerbedevaart naar Nederweert-Eind vertrok. De bedevaartgangers, die in groepsverband naar Nederweert gingen, zouden om 14.30 gezamenlijk het lof bijwonen. In 1957 was de nieuwe kerk voltooid. Deze werd bezocht door de studenten van het grootseminarie van Mechelen (B) en de hoogste drie klassen van het kleinseminarie van Sint-Truiden (B). Hun belangstelling gold echter misschien meer het gebouw dan Gerardus zelf. Op de zondagen voor en na 16 oktober van 1957 vonden zo'n 1000 pelgrims hun weg naar de nieuwe kerk. Een jaar later was dit aantal al opgelopen tot 2200. In 1957 werd ook een St. Gerardusbroederschap opgericht. Het streven was erop gericht Nederweert-Eind 'voor Midden-Limburg tot een centrum van Gerardusdevotie te maken', aldus de Maas- en Roerbode van 12 oktober 1957.
- In het najaar van 1956 leidde pater F.J.M. Hafke-meijer een parochieretraite in Nederweert. Hij bezocht bij die gelegenheid de Gerarduskerk van Nederweert-Eind. Hafkemeijer was de leider van de Bossche bedevaart naar Wittem. Nederweert-Eind leek hem een geschikte bedevaartstatie en pleisterplaats. De reis was lang en volgens de toenmalige kerkelijke voorschriften diende men nuchter te communie te gaan. In Nederweert-Eind vierde men de eucharistie en hield een koffietafel, waarna de reis naar Wittem werd voortgezet. De Bossche bedevaart bezocht de kerk tussen 1957 en 1972 elk jaar in mei en juni. Het aantal pelgrims schommelde tussen de 1000 en 1400. Daarna werd, om tijd en kosten te besparen, Nederweert-Eind uit het programma van de Bossche bedevaart geschrapt tot leedwezen van pastoor Maes, die aantekent dat de bedevaart elk jaar toch nog 400 gulden opbracht.
- Het aantal pelgrims begon halverwege de jaren zestig terug te lopen. In 1964 kwamen nog twee bussen met pelgrims uit Thorn en Roggel. De Gerardusfeesten van oktober 1972 trokken nog 450 bedevaartgangers, maar in 1974 is er nog slechts sprake van 'tientallen' pelgrims. De Gerardusfeesten werden door pastoor Maes in ere gehouden, maar zij werden steeds meer een strikt parochiële aangelegenheid. In 1998 was er reeds geruime tijd geen sprake meer van bedevaartkarakter.
↑ top
Materiële cultuur - Vaandel: op het koor hangt tegen de linkermuur het roodfluwelen parochievaandel dat een afbeelding draagt van Gerardus. Het vaandel heeft als opschrift: 'Parochie H. Gerardus Eind'. In gouddraad is een kruis op het vaandel gestikt. Gerardus staat in dit kruis. Hij heeft een aureool om zijn hoofd. Hij kijkt naar een crucifix dat hij in zijn handen houdt.
- Reliëf: in de gevel van de kerk is een Gerardusreliëf (210 cm hoog) aangebracht dat omstreeks 1955 gemaakt is door Cor van Geleuken. Het toont Gerardus staande met een groot kruis voor zijn borst.

Devotioneel drukwerk
- 1 noveenboekje: Bidden met Gerardus. Noveenboekje (Wittem: Sint-Gerardusklok, 1996, 3e dr.; 36 p.); 2 prentje met op de voorzijde een foto van een Gerardusbeeld en op de achterzijde een gebed tot Gerardus (9,5 x 14,5); 3 gids: Voor de bezoekers van de St. Gerarduskerk Eind-Nederweert (Nederweert: Van Deursen, 1956; 16 p.); 4 set van drie zwart-wit ansichtkaarten van het interieur van de kerk (10,6 x 15,3 cm), het Gerardusbeeld van Cor van Geleuken (9 x 14 cm) en een kaart met daarop afbeeldingen van drie reliëfs van het Gerardusaltaar en van het priesterkoor (9 x 14 cm).
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Roermond, bisdomarchief: 'Inventaris van het kerkelijk kunstbezit van de parochie H. Gerardus Majella te Nederweert-Eind' (Roermond 1977).
Literatuur: 'Hier is de heerlijke nieuwe kerk van Eind-Nederweert!', in: Credo 8 (1956) nr. 22, p. 85; Credo, 8 (1956) nr. 35, p. 137; Maas- en Roerbode 12 oktober 1957; W. Wijnen, 'Mensen bij Sint Gerardus ... Nederweert-Eind (Limburg)', in: Sint Gerardusklok Wittem, 51 (1974) p. 68-70, 93-95; W. Wijnen, 'Mensen bij Sint Gerardus. Feestviering Sint Gerardus oktober 1975', in: Sint Gerardusklok 53 (1976) p. 5; W. Wijnen, 'Mensen bij Sint Gerardus. Feestviering Sint Gerardus oktober 1976', in: Sint Gerardusklok 54 (1977) p. 5; F. Hafkemeijer, 'Sint Gerardus overal', in: Sint Gerardusklok 55 (1978) p. 14; J. Maes, Van brök ... tot brök (Nederweert-Eind: Parochieel Comité Eind, 1984) p. 23 e.v.; J.H.M. Evers & P.G.J. Post, Historisch repertorium met betrekking tot Wittem als bedevaartoord (Heerlen: Hogeschool voor Theologie en Pastoraat, 1986) p. 380; Rijkelijke kunst in St. Gerarduskerk (z.p.: z.n., ca. 1987).
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Nederweert-Eind; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 64a (1993).

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.