Netersel, H. Antonius van Padua

Cultusobject: H. Antonius van Padua Open Street Maps
Datum: 13 juni (zondag na)
Periode: 1932 - ca 2000
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van de HH. Antonius van Padua en Brigida (sinds 2014 Parochie Heilige Apostelen Petrus en Paulus)
Adres: De Hoeve 4, 5534 AD Netersel
Gemeente: Bladel
Provincie: Noord-Brabant
Bisdom: 's-Hertogenbosch
Samenvatting: De verering van Antonius van Padua is pas ontstaan tijdens het interbellum en heeft al met al slechts een beperkt aantal pelgrims getrokken uit omliggende dorpen. In de jaren negentig van de 20e eeuw waren dat er nog maar enkele per jaar.
Auteur: J. Lijten
Illustraties:
Topografie - De parochie Netersel had tot 1932 alleen de H. Brigida als patrones. Bij de bouw van een nieuwe kerk in 1932, naar een ontwerp van de architecten E. Heykants uit Erp en Van Laarschot uit Schiedam, werd een beroep gedaan op het bekende Antoniusfonds, dat als voorwaarde stelde dat Antonius medepatroon zou worden. Andere bedevaartkerken van Antonius van Padua die geheel of gedeeltelijk vanuit dit fonds zijn bekostigd, zijn ⟶ Biest-Houtakker, Antonius van Padua, ⟶ Keldonk, ⟶ Loosbroek en ⟶ Overloon, Theobaldus.
- In de Tweede Wereldoorlog, bij de bevrijding in 1944, werd de kerk zozeer verwoest, dat ze niet meer te herstellen was. Jarenlang werd eerst de school en later een houten barak als noodkerk gebruikt, totdat in 1950 een geheel nieuwe kerk naar een ontwerp van C. Geenen uit Eindhoven werd gebouwd die op 22 mei van dat jaar werd geconsacreerd door bisschop Mutsaerts van Den Bosch. Rechts naast de hoofdingang bevindt zich een devotiekapel ter ere van Antonius.
- In 2014 fuseerde parochie met vier andere tot die van de Heilige Apostelen Petrus en Paulus. In 2022 stond de kerk op de nominatie om aan de eredienst te worden onttrokken.
↑ top
Cultusobject - Zie voor St. Antonius van Padua ⟶ Biest-Houtakker.
- In de eerste kerk stond een circa 80 centimeter hoog gepolychromeerd gipsen Antoniusbeeld, dat nu in het parochiecentrum staat. In de nieuwe kerk is in de Antoniuskapel een 1,22 meter hoog koperen reliëf van Antonius aangebracht, vervaardigd door Van Wijnhoven te Eindhoven in 1950.
↑ top
Verering - De gezamenlijke toewijding van de parochiekerk aan Brigida en Antonius in 1932 vormde de aanleiding om rond de toen populaire Antonius enige bedevaartactiviteit te stimuleren. Op de eigenlijke feestdag, 13 juni, kwamen in 1933 reeds enkele gelovigen uit de naaste dorpen. Het grote feest werd evenwel gevierd op de zondag erna. De missen op deze zondag werden druk bezocht door bedevaartgangers uit de omgeving en daarnaast trok het namiddaglof met processie veel belangstellenden. De eerste jaren liep men alleen over het kerkhof en door de pastorietuin. Na de oorlog werd de processie - een gecombineerde Antonius- en sacramentsprocessie - verder uitgebouwd, met vaandels en bloemtapijten, en trok ze ook door de straten van Netersel. J. van der Aa memoreert hierover onder meer dat op de grond, in het zand, door de onderwijzers grote tekeningen werden gemaakt, die door de kinderen met bloemen werden overdekt, vooral met korenbloemen, die zij in het veld hadden geplukt. Alleen de pastoor die het H. Sacrament droeg, mocht hierover lopen.
- Omstreeks 1952 was de processie als volgt samengesteld: voorop werd het kruis gedragen, geflankeerd door twee mannen met een flambouw; hierachter liepen de jongens van de lagere school, de eerste vier klassen in rode pofbroek, met rode kousen en baret, de hogere klassen in het blauw; dan volgde de Tarcisiusgroep (genoemd naar een toneelspel over de H. Tarcisius, patroon van de misdienaars, dat kort tevoren in Netersel was opgevoerd); hierna volgde een meisje als 'koningin der maagden', zij liep onder een rozenboom met witte en gele linten die werden vastgehouden door bruidjes; dan volgde een groep maagden in groene, roze en lichtblauwe kleren, een palmtak meedragend; hierna de mannen en vrouwen van het dorp; vervolgens de koren en de harmonie van Bladel; als laatste liep een pater [of de pastoor?], met het H. Sacrament, geflankeerd door kerkmeesters die een flambouw droegen en voorafgegaan door enkele bruidjes die bloemen strooiden. Na de processie werd in de kerk gepreekt en de zegen gegeven. Tot slot werden het Tantum Ergo en het Antoniuslied gezongen.
- Na de jaren vijftig is de processie in onbruik geraakt.
- In 1997 werd op 13 juni een gebedsdienst gehouden. Op de zondag daarna werd nog wel het feest van Antonius gevierd, maar het aantal buitendorpse bedevaartgangers was gedaald tot een handvol oude getrouwen.
- Anno 2020 was er sprake van zeer beperkte belangstelling, wel werden er in de Antoniuskapel toen nog geregeld kaarsjes opgestoken.

↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Netersel, parochiearchief.
Literatuur: J.H.W.E. van der Aa, 'Oud nieuws uit Netersel', in: Jaarboek heemkundige kring Pladella Villa 2 (1991) p. 93-94; [Werkgroep W.O. II ed.], Oorlogsherinneringen Bladel Netersel negentien 40 negentien 45 (Bladel: heemkundige kring Pladella Villa, 1994) met onder meer aantekeningen uit het parochieme-moriaal; J.H.W.E. van der Aa & W.A. Hendriks, 'Oud nieuws uit Netersel', in: Jaarboek heemkundige kring Pladella Villa 6 (1995) 103-104 en 111-113; Peter Jan Margry, 'Bouwen onder Antonius. Devotionalisering via de Bossche Kerkbouwstichting', in: L. van Liebergen & W. Prins ed., Antonius. 'De kleine en de grote' (Uden: Museum voor Religieuze Kunst, 1995) p. 25-35; [foto Antoniusprocessie 1952], in: Jaarboek heemkundige kring Pladella Villa 6 (1995) p. 112.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Netersel; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 64a (1993); Utrecht, Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland: parochiedossier Netersel; mondelinge informatie van P. de Kinderen, Netersel.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.