Obbicht, H. Willibrord (Willibrordus)

Cultusobject: H. Willibrord (Willibrordus) Open Street Maps
Datum: 7 november (zondag naastbij; + octaaf)
Periode: 19e eeuw (?) - ca. 1965
Religieuze context: Christelijk
Locatie: St. Willibrorduskapel (voormalige St. Willibrorduskerk)
Adres: St. Willibrorduslaan 10, 6125 BM Obbicht
Gemeente: Born
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting: Rond het feest van Willibrord werd in Obbicht de reliek van deze heilige vereerd en was er gewijd water verkrijgbaar. Aangezien Willibrord een populaire patroon tegen keelziekten, stuipen en kinkhoest was, werden de plechtigheden ook door vereerders van buiten het dorp bezocht.
Auteur: Guus Janssen
Illustraties:
Topografie - Obbicht, vroeger 'Biecht' geheten, is wel eens in verband gebracht met de plaats 'Bettinum', waar in 703 of 704 Willibrord een schenking ontving. Met grote zekerheid mag het geïdentificeerd worden met het rond 980 vermelde Biettine. De St. Willibrorduskerk aldaar werd in 1643 weggespoeld door de Maas. Een nieuw gebouw in het voormalige gehucht Overbroek werd in 1688 in gebruik genomen. Deze kerk brandde uit in 1825. Op de oude fundamenten werd door architect Nicolaas Dukers in 1828 aan de Ecrevissestraat een nieuwe kerk gebouwd, waarvan het schip in 1904 al weer werd vervangen. In deze kerk bevond zich een Willibrordusaltaar.
- In 1968 werd aan de St. Willibrorduslaan een nieuwe kerk gebouwd door architect Th.L. Obern-dorff. Het schip van de oude kerk werd gesloopt in 1984; de toren uit 1828 bleef gespaard en werd op 8 juni 1985 ingewijd als Willibrorduskapel.
↑ top
Cultusobject - Zie voor St. Willibrord ⟶ Geijsteren.
- De kerk bezit een reliek van het boetekleed van Willibrordus, geborgen in een reliekhouder (5,5 x 4,9 cm) van verzilverd koper uit de tweede helft van de 19e eeuw. Bij het stukje grof geweven kleed bevindt zich de tekst: 'CIL. S.WILEBR.' In de achterzijde van de reliekhouder is gegraveerd: 'Ex cilicio S. Willibr'. Bij een inventarisatie in 1833 waren er nog geen relieken aanwezig.
- Uit het begin van de 20e eeuw dateert een gipsen beeld van Willibrordus als bisschop met een kerktoren (hoogte 113 cm).
- Een schilderij toont de heilige als bisschop bij een bron, met een kind. Op de achtergrond is een vikingschip te zien. Het doek (108 x 77 cm) dateert uit de eerste helft van de 19e eeuw. De bron verwijst ofwel naar de zogeheten 'Willibrordputjes' (doopputjes) ofwel naar een passage uit de Vita van Alcuin (cap.16), volgens welke Willibrord in het kustgebied een bron liet ontstaan (⟶ Heiloo; ⟶ Westkapelle). De aanwezigheid van het kind duidt op het feit dat Willibrord beschermheilige is tegen kinderziekten.
↑ top
Verering - Over de oorsprong van de Willibrorddevotie in Obbicht is weinig bekend. Weliswaar bestond er reeds voor 1636 een Willibrordusgilde in Obbicht, maar pas van de 19e en de 20e eeuw zijn concrete vereringsgegevens bekend. Uit het gegeven dat de materiële cultuur rond de verering uit de 19e eeuw of later dateert en omdat er pas na 1833 een reliek van Willibrord is verworven, kan men veronderstellen dat de Willibrorddevotie rond het midden van de 19e eeuw is geïntroduceerd of versterkt.
- Uit de proclamanda-boekjes in het parochiearchief kan men opmaken dat de feestdagen waren: 7 november, de zondag naastbij en de erop volgende dinsdag. Op deze dagen waren er verschillende missen, waarna de reliek vereerd werd, men zich kon laten inschrijven in een broederschap en gewijd water verkrijgbaar was. In 1929 wordt in de Kerkklok expliciet over 'pelgrims' gesproken die voor de heilige naar het dorp komen. Tot in de jaren zestig van de 20e eeuw was er reliekverering op de zondag en de dinsdag in het Willibrord-octaaf (van de zondag na St. Willibrord tot en met de zondag daarna). Op de zondag werd reliekverering viermaal gehouden. Bovendien kon gedurende het jaar elke dinsdag de reliek worden vereerd.
- Willibrord werd aangeroepen als patroon tegen alle lichaamskwalen, vooral echter keelziekten, stuipen en kinkhoest. Hierdoor oefende het patroonsfeest in Obbicht ook aantrekkingskracht uit op vereerders uit de regio. Ook vanwege het feit dat in Obbicht met St. Willibrord kermis wordt gevierd, kwamen er mensen van plaatsen als Papenhoven-Grevenbicht, Berg aan de Maas en Geleen naar het dorp. Een invuller van de volkskundevragenlijst van 1959 schreef dat de toeloop van vereerders in dat jaar sterk was verminderd ten opzichte van voorgaande jaren.
- Anno 1996 herinnert niets meer aan de bedevaart. Prentjes noch devotionalia zijn er van bekend.

↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Sittard, gemeentearchief: parochiearchief Obbicht, nr. 5 (communicanda 1946-1951), nr. 6 (communicanda 1937-1939) nr.11 (communicanda 1958-1964). Luik, bisdomarchief: fonds van Bommel 341 (inventaris 12-8-1833: geen relieken). Roermond, bisdomarchief: J. Rouwet, 'Inventaris parochie St.-Willibrordus Obbicht' (Roermond 1984) nr. 3, 10 en 36a.
Literatuur: [losse berichten], in: Kerkklok, onder meer: 2 november 1929, 9 november 1929, 5 november 1949, 10 november 1962, 9 november 1963; P.C. Boeren, Sint Willibrord, apostel van Brabant (Tilburg: Brabantsch comité voor de St. Willibrordherdenking, 1939) p. 35, 39-41; Jozef Cordie, 'Volksbedevaarten tegen kwaal van mensch en vee in Limburg' (Leuven: scriptie KU Leuven, 1943) p. 20; J.C. Groot ed., Encyclopedie van het Katholicisme, volkseditie, (Amsterdam/Brussel: Elsevier 1959) p. 225; P.J. Meertens & Maurits de Meyer ed.,Volkskundeatlas voor Nederland en Vlaams-België. Commentaar, aflevering II (Antwerpen: Standaard, 1965) p. 40; A.J. Munsters, 'Verkenning van de Middeleeuwse kerk in Limburg', in: E.C.M.A. Batta e.a. ed., Limburgs Verleden, dl. 2 (Maastricht: LGOG, 1967) p. 438; M.J.H.A. Schrijnemakers, 'De jaarkring in het oude Geleen', in: Tijdschrift Heemkundevereniging Geleen, extra nummer 1981, p. 109; J.A. Knoors, Een nieuwe kerk in Obbicht (Obbicht 1972); A.M.P.P. Janssen & J.A. Knoors, De oude toren van Obbicht. Enkele bijdragen tot de kerkgeschiedenis van Obbicht (Maaseik 1985); Ch. van Gerwen-Lemmens, Langs Willibrords wegen (Valkenswaard: museum Van Gerwen-Lemmens, 1989) p. 19-24, iconografie; J.M.E. Vleeshouwers, 'De Limbrichtse architect Nicolaas Dukers (ca. 1778-1830)', in: Historisch Jaarboek voor het Land van Zwentibold 18 (1997) p. 52-53.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Obbicht; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 23 (1959) L 427: L 427.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.