Oeffelt, H. Donatus

Cultusobject: H. Donatus Open Street Maps
Datum: Tweede zondag in juli (+ octaaf)
Periode: Ca. 1861 - ca. 1950
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van San Salvator
Adres: Kerkplein 4, 5441 BE Oeffelt
Gemeente: Boxmeer
Provincie: Noord-Brabant
Bisdom: 's-Hertogenbosch
Samenvatting: Donatus genoot in Oeffelt en omgeving een verering als patroon tegen alle schadelijk onweer; sinds 1989 tevens als beschermer van het milieu. De omstreeks 1950 vedwenen bedevaart kreeg vanaf 1989 een vervolg met een hernieuwde maar lokale verering.
Auteur: Peter Meurkens
Illustraties:
Topografie ⟶ Oeffelt, O.L. Vrouw.
- In de parochiekerk bevindt de 'Donatushoek' zich links van de ingang van de kerk. Aan de muur boven het beeld is in 1989 een plaat bevestigd met de volgende tekst: 'Ik stel mij onder bescherming / van de heilige Donatus / dat God mijn leidsman moge zijn / in het behoud van Zijn Schepping'. Het beeld stond in 1995 opgesteld tussen droogbloemen. Voor het beeld waren twee kaarsenhouders, een offerbus en een bak met nieuwe kaarsen gezet.
↑ top
Cultusobject - Zie voor St. Donatus ⟶ Beers.
- Het houten Donatusbeeld in de kerk is gepolychromeerd, ongeveer 1 meter hoog en dateert uit circa 1900. Het is Donatus ten voeten uit met lang krullend haar, een tunica en een omgord zwaard. Met de ene hand wijst hij op zijn hart en met de ander houdt hij een rond schild met een kruis erop voor zich uit.
- De reliek 'ex ossibus S. Donati' ('Uit het gebeente van de heilige Donatus') werd op 20 november 1861 door J. Zwijsen, bisschop van Den Bosch, aan de parochie gegeven. De reliek is gevat in een houder en wordt in de pastorie bewaard.
- Het beeld is gedurende het jaar geplaatst in de hoek die is ingericht als vereringsplaats.
↑ top
Verering - De verering is op gang gekomen na de verwerving van een reliek in 1861 en werd geïnitieerd door de capucijnen uit de naburige kloosters van Velp (bij Grave) en Handel die eerder al twee Donatusbedevaartplaatsen hadden laten ontstaan in ⟶ Reek (1779) en ⟶ Handel (1848).
- De Donatusbroederschap van Oeffelt werd op 3 april 1862 opgericht door bisschop Zwijsen van 's-Hertogenbosch. Het broederschapsvouwblad vermeldt de verlening van een volle aflaat op 3 augustus 1862 door Pius IX, te verdienen van de tweede tot en met de derde zondag van juli. Ook kan men lezen dat gedurende het octaaf de reliek van de heilige ter verering aan de gelovigen werd uitgesteld om de devotie te vermeerderen.
- Een broederschapsprentje uit de jaren na 1910 noemt Donatus 'martelaar, bijzondere patroon tegen de schadelijke uitwerkselen van donder, bliksem, hagel, stormwinden, stortregens en alle onweders'.
- In een artikel uit 1970 van Dagobert Gooren wordt vermeld dat te Oeffelt 'sinds 20 jaar' de verering verdwenen is, maar dat er in de kerk nog een houten beeld staat van de heilige.
- Vanaf 1989 is de Donatusverering te Oeffelt door pastoor van Breemen echter nieuw leven ingeblazen. Sindsdien worden jaarlijks het beeld en de reliek voor in de kerk geplaatst, met versieringen en kaarsenhouders. Er is een aparte zondagsviering met aangepaste lezing en gezangen. De reliek wordt wel getoond maar niet ter verering (met een Kus) aangeboden. Bij de dienst zijn ook enkele mensen uit de buurdorpen aanwezig, maar de verering heeft toch vooral een lokaal karakter gekregen. De regionale pers meldde in 1989: 'Donatusverering in Oeffelt weer springlevend'. De intentie blijkt van 'bescherming tegen luchtgevaren' verlegd naar zorg voor 'het milieu' en voor 'heel de schepping'. De devotie 'bemoedigt mensen de harmonie tussen mens en natuur, tussen naties onderling te herstellen' (vgl. ⟶ Reek).
↑ top
Materiële cultuur - Medaille: koperen Donatusmedaille (2,2 x 1,9 cm) met op de voorzijde de heilige en de tekst 'H. Donatus bid voor ons' en op de achterzijde 'Broederschap van den H. Donatus martelaar' en 'A*C'. Coll. Noordbrabants Museum, nr. 5741.

Devotioneel drukwerk
- 1 Vouwblad met onweerslitanie Broederschap van den H. Donatus, Bijzonderen patroon tegen de schadelijke uitwerksels van het Onweder [te Oeffelt] (Grave: A.F.G. van Dieren, [na 1862]; goedgekeurd door A.E. Borret, 19 januari 1829; 4 p.; 2 Sint Donatus, martelaar en patroon tegen alle schadelijk onweer als: donder, bliksem, hagel, regen, droogte, stormwinden, enz. Getrokken uit een fransch boekje, opgesteld door een Doctor van de Sorbonne, en gedrukt te Luik in het jaar des Heeren 1758. Herzien en vermeerderd met gebeden en litanie door Emmanuel (Wychen: Erven Kooymans-Mes, 1901) m.n. p. 8; 3 broederschapsprentje, na 1910; 4 blad met Donatuslied (1995; 1 p.).
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Oeffelt, parochiearchief, m.n. map 148.
Literatuur: H.B.M. Essink, Inventarissen van archieven, die aanwezig zijn in de archiefbewaarplaats der gemeente Oeffelt (Oeffelt: Gemeente Oeffelt, 1963); Dagobert Gooren, 'Sint Donatus en zijn verering in Nederland', in: Brabants heem 23 (1971) p.12; [H. Douma], De archieven van de parochie Oeffelt (Grave: Streekarchief, 1973); Maria Haerkens-v.d. Hoek & Nol Weerepas, Oud Oeffelt op de foto! Historische foto's uit de gemeente Oeffelt over de periode 1870-1940 (Boxmeer: Drukkerij Schoth, 1984); 'Donatusverering in Oeffelt weer springlevend', in: De Echo, 27 juni 1989; 'Donatus in Oeffelt', in: De Gelderlander, editie Noord-Brabant, 3 juli 1989; René Klaassen, Oeffelt het juiste middelpunt van de Maaskant. De geschiedenis van de gemeente Oeffelt vanaf het ontstaan in 1816 tot aan de opheffing in 1993 (Oeffelt: Stichting Heem en Historie van Oeffelt, 1993).
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Oeffelt-Donatus.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.