Overhoven, H. Cornelius

Cultusobject: H. Cornelius Open Street Maps
Datum: 16 september (+ octaaf); iedere 16e dag van de maand
Periode: 1923 - 1990
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van het H. Hart van Jezus
Adres: Geldersestraat 37-39, 6136 AS Sittard
Gemeente: Sittard
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting: In een in 1923 te Overhoven gebouwde noodkerk ontstond dat jaar een devotie voor de H. Cornelius. Vooral uit de directe omgeving kwamen in het feestoctaaf bedevaartgangers voor de waterwijding, relikwieverering en kinderzegen. Cornelius werd aangeroepen als beschermer tegen kinder- en zenuwziekten. Van een bedevaart is sinds 1990 weliswaar geen sprake meer, de feestdag wordt door de parochianen echter nog steeds gevierd.
Auteur: Guus Janssen
Illustraties:
Topografie - Het gehucht Overhoven vormt sinds 1922 samen met Stadbroek een parochie (aanvankelijk een rectoraat), bediend door missionarissen van het H. Hart. In Stadbroek stond een houten hulpkerkje dat bediend werd vanuit Overhoven. De noodkerk annex patronaat te Overhoven (tegenwoordig patronaat 't Kaar) werd ingezegend op 8 april 1923.
- De H. Hartkerk van Overhoven werd gerealiseerd tussen 9 februari 1930 (eerstesteenlegging) en 2 juli 1934 (inwijding). Het ontwerp was van de Sittardse architect Jos Wielders. De twee kapellen aan weerszijden van de hoofdingang zijn de doopkapel (links) en de dagkapel (rechts). Naast de doopkapel staat een modern beeld van Cornelius (1965), in de dagkapel staat het oudere Corneliusbeeld (1923). Waarschijnlijk stond een ouder beeld oorspronkelijk op de plaats van het nieuwe, aangezien daar een oud zwart-ijzeren offerblok tegen de muur is bevestigd met de tekst 'Offer ter eere van St. Cornelius'.
↑ top
Cultusobject - Zie voor St. Cornelius ⟶ Borgharen.
- De in een ronde zilveren theca gevatte relikwie uit het gebeente ('ex ossibus') van Cornelius werd te Rome op 22 februari 1924 geauthentificeerd.
- Uit 1923 dateert een gepolychromeerd gipsen Corneliusbeeld (1 m), dat tegenwoordig in de dagkapel staat. Op het voetstuk staat de naam van de vermoedelijke schenkster: 'Fina Zincken van Bern. Z.[incken]'.
- Kees van der Laan, beeldhouwer te Rotterdam, vervaardigde in 1965 een groot massief houten beeld van een zittende paus (1,7 m hoog), dat rechts van het hoofdaltaar werd geplaatst, maar zich nu achter in de kerk, bij de doopkapel bevindt.
↑ top
Verering - Reeds in september 1923 was er in het pas gestichte rectoraat te Overhoven sprake van een Corneliusoctaaf, waarbij water werd gewijd. Op 10 oktober van dat jaar kreeg rector H. van Croonenburg toestemming van het bisdom om een Corneliusbroederschap te stichten. Voor de statuten moest hij contact opnemen met de pastoors van Heerlerheide en Lutterade. De Corneliuszegen mocht gegeven worden op grond van een door bisschop Drehmanns in 1904 verkregen machtiging van de congregatie van de Riten. In 1924 ontving men een Corneliusrelikwie. Vanaf dit jaar tot in de jaren tachtig van de 20e eeuw hebben relikwieverering en kinderzegen plaatsgevonden.
- Kinderzegen, waterwijding en relikwieverering geschiedden op 16 september. De zegen werd herhaald op de eerstvolgende zondag en relikwieverering vond gedurende het gehele octaaf plaats. Ook op iedere 16e dag van de maand werd het Corneliusbeeld versierd en de relikwie vereerd. Voor de kinderzegen en inschrijving in de Corneliusbroederschap kwam men uit de hele regio naar Overhoven. Door middel van affiches werd de feestdag aangekondigd.
Pater Jacques Schreurs msc, kapelaan te Overhoven, zou de devotie in de jaren twintig en dertig sterk gestimuleerd hebben. Kwamen in het eerste jaar de bedevaartgangers vooral uit Sittard, spoedig werd de devotie gevoed vanuit de gehele regio en werd Overhoven een concurrent voor de Corneliusbedevaarten in ⟶ Dieteren en ⟶ Borgharen. De kinderzegen werd in de jaren negentig van de 20e eeuw nog steeds om 17.00 uur op de feestdag van Cornelius of de zondag erna gegeven, in de dagkapel.
- Vanaf 1959 zijn meer gegevens over de bedevaartgangers bekend. In september van dat jaar werd opnieuw een Corneliusbroederschap opgericht. De nieuw ingeschrevenen kwamen uit Sittard en directe omgeving, maar er staan ook leden registreerd uit Breda, Venlo, Cuyck, Den Haag, Valkenburg, Helmond, Heeze, Haelen, Reuver, Montfort, Nieuwenhagen, Heinsberg en 'Australië'. In 1959 werden 291 inschrijvingen opgenomen, in 1960 in totaal 133. De hierop aansluitende periodes van vijf jaar laten het volgende beeld zien: 1961-1965: 361, 1966-1970: 291, 1971-1975: 152, 1976-1980: 70, 1981-1985: 17, 1986-1990: 15.
↑ top
Materiële cultuur - Medaille: Corneliusmedaille (2 x 2,8 cm) in aluminium vervaardigd door P. Groen te Venlo in 1959. Op de voorzijde een zegenende Cornelius en de tekst 'H. Cornelius bid voor ons' en op de achterzijde een hoorn.

Devotioneel drukwerk
- Prentje: vouwprentje met op de voorzijde een tekening van de heilige en de tekst 'H. Cornelius bid voor ons' en aan de binnenzijde een litanie ter ere van de H. Paus en Martelaar Cornelius en een tekst over de broederschap te Overhoven (z.d., z.j.; ca. 7,5 x 12 cm).
- Affiche: ter aankondiging van van het Corneliusoctaaf te Overhoven in 1966 (Sittard: drukkerij Hamers; ca. 27 x 40 cm).
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Overhoven, parochiearchief: ledenregister Corneliusbroederschap 1959-1990; klapper 'ramen, beelden, reliquien, tabernakel' (o.a. goedkeuring relikwie en correspondentie over het Corneliusbeeld van 1965); map 'Cornelius-archief'; foto-album met foto Corneliusbeeld (1965) en Corneliusprentje (nr.487 en 490).
Literatuur: [parochieblad] Kerkklok 1,2 (14 september 1929); 1,3 (21 september 1929) en verder alle septembernummers uit de periode 1949-1965; Euverhaove, een terugblik, uitgegeven door de H. Hartparochie te Overhoven-Sittard bij gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de H. Hartkerk in juni 1981 (Zaltbommel: Europese Bibliotheek, 1981) no. 29; Peer Boselie, 'Epilepsie, geheiligd of verdoemd? Volksgeneeskundige recepten tegen epilepsie in Limburg in de zeventiende en achttiende eeuw', in: J.C.P.A. van Laarhoven e.a. ed., Munire ecclesiam. Opstellen over 'gewone gelovigen' (Maastricht: LGOG, 1990) p. 135; A.P.J. Jacobs, 'De uitbreiding van de parochiële zielzorg te Sittard en de rol van deken Tijssen (1918-1929)', in: Sittard, uit bronnen geput, (Sittard: Stg. Historie Sittard, 1993) p. 679-693.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Overhoven; mondelinge informatie in 1998 van mej. Th. Spanjaard.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.