Posterholt, H. Cornelius

Cultusobject: H. Cornelius Open Street Maps
Datum: 16 september (+ octaaf)
Periode: 1879 - ca. 1940
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van de H. Matthias
Adres: Hoofdstraat 70, 6061 CE Posterholt
Gemeente: Ambt Montfort
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting: In 1879 introduceerde pastoor Van Boom een Corneliusverering in Posterholt. Nadat in 1880 een 'wonder' was geschied op voorspraak van Cornelius, nam de bedevaart sterk toe. In 1929 werd het gouden jubileum nog groots gevierd, maar rond 1940 was het bedevaartkarakter al weer sterk verminderd. Na de Tweede Wereldoorlog werden er geen bedevaarten meer naar Posterholt gehouden.
Auteur: Paulina de Nijs
Illustraties:
Topografie - De oudste vermelding van een kerk te Posterholt is uit 1349. In 1772 werd een nieuw kerkje gebouwd op de plaats van een 14e-eeuwse kapel. Pas in 1803 werd Posterholt een zelfstandige parochie. Tot die tijd was het onderhorig aan Vlodrop.
- Pastoor E.J.H. van Boom liet in 1877 door architect Johan Kayser een bakstenen, neogotische kerk bouwen. De kerk van Kayser werd door diens zoon, ir. Jules Kayser, in 1926 vergroot. In 1945 werd de kerk vrijwel geheel verwoest en na de oorlog niet meer herbouwd. Op een andere locatie bouwde architect ir. F.J.P. Peutz in 1951 een nieuwe, driebeukige uit mergelsteen opgetrokken kerk, die qua stijl aanleunt tegen de gotiek. Het Corneliusbeeld stond in 1998 onder het oxaal, naast de hoofdingang van de kerk.
↑ top
Cultusobject - Zie voor St. Cornelius ⟶ Bocholtz.
- De reliekhouder (35 cm hoog) stamt uit de tweede helft van de 19e eeuw en bevat een theca met daarin een reliek van Cornelius.
- Het gepolychromeerd houten Corneliusbeeld (137 cm hoog) stamt uit 1879 en werd vervaardigd door beeldhouwer H. Geelen uit Roermond. Cornelius is voorgesteld als paus, te herkennen aan de pauselijke tiara op zijn hoofd en de kruisstaf in zijn linkerhand. In zijn rechterhand draagt hij een hoorn, één van zijn traditionele attributen.

↑ top
Verering - In 1879 voerde pastoor Eduard van Boom een Corneliusdevotie in Posterholt in. 'Daar op verren afstand van Posterholt nergens de H. Cornelius vereerd werd, zoo kwam ons de gedachte het feest van den Heilige in onze nieuwe kerk in te stellen', schreef Van Boom in de parochiekroniek.
Kapelaan Vrancken van Posterholt bracht vervolgens uit Rome een reliek van Cornelius mee. Tevens had hij gedaan gekregen dat paus Leo XIII op 11 maart 1879 een volle aflaat verleende aan allen die op 16 september en gedurende het octaaf in de kerk van Posterholt kwam. Hoewel op 16 september de kerk goed bezet was, was Van Boom niet tevreden. Hij wenste dat de Corneliusverering luisterrijker werd en meer bekendheid kreeg. In 1880 gaf hij de Roermondse beeldhouwer H. Geelen de opdracht een Corneliusbeeld te maken en tevens een altaartje ter uitstelling van het beeld. Om de devotie verder bekend te maken en aan te wakkeren stuurde Van Boom voortaan circulaires naar de omliggende parochies. Ook schreef hij een boekje Levensbeschrijving en vereering van den H. Cornelius, Paus en Martelaar. Van Booms pogingen hadden succes, want in 1880 bezochten aanzienlijk meer bedevaartgangers de kerk.
- Ook vanuit de Duitse grensdorpen kwamen pelgrims. Op 19 september 1880 werd Van Boom bezocht door een vrouw, Ida Gotzen, uit het Duitse Birgelen. Zij bood hem het geld aan dat zij, zoals het voorschrift van de grote Duitse Corneliusbedevaartplaats Kornelimünster luidde, met het bedelen van koren had verzameld. Zij leed aan vallende ziekte en op haar verzoek liet Van Boom haar de reliek privé vereren. Ook gaf hij haar Corneliuswater mee. Drie weken later keerde de vrouw terug in gezelschap van vier getuigen uit Birgelen. Zij verklaarde volkomen genezen te zijn. De artsen die haar behandelden stonden voor een raadsel; zij hadden gedacht dat haar kwaal ongeneeslijk was. Ten behoeve van het toenemend aantal Duitse pelgrims werd het bedevaartboekje van Posterholt in het Duits vertaald.
- In 1929 werd het gouden jubileum van de Corneliusbedevaart naar Posterholt feestelijk herdacht. Ter voorbereiding werd van 13 tot en met 15 september een triduum gehouden. Op zondagmiddag 15 september trok om 15.00 uur een processie door Posterholt, waarbij het Corneliusbeeld op een praalwagen werd meegevoerd. Speciale gast was 'Ehrendomherr' M.J. Gansweidt, een neef van de indertijd genezen Ida Gotzen. Gedurende het octaaf was er elke dag een hoogmis met relikwieverering. De bedevaartgangers konden zich dan ook inschrijven als lid van de Corneliusbroederschap die de pastoor had opgericht. Het octaaf werd op 22 september afgesloten met een plechtige hoogmis, die gecelebreerd werd door de abt van de trappistenabdij Lilbosch (gemeente Echt). Het Corneliusbeeld stond in de jaren twintig en dertig omgeven door bloemen, prominent voor het hoofdaltaar op het koor. Boven het beeld hingen guirlandes.
- Een Roermondse invuller van de volkskundevragenlijst van 1959 schreef dat een kennis van hem een broer had gehad die als jongeman aan epilepsie leed. Hij ging bidden te Posterholt en moest zich laten 'opwegen', dat wil zeggen zijn eigen gewicht aan graan bijeen brengen, zijn familie mocht hem niets geven. Na enige tijd had hij circa 80 kg verzameld. Het graan werd verkocht en de opbrengst in Posterholt geofferd. Jarenlang schijnt hij daarna gevrijwaard te zijn geweest van aanvallen; niettemin werd een zware epileptische aanval hem uiteindelijk fataal.
- Waarschijnlijk vanwege de oorlog is de Corneliusbedevaart na 1940 teloor gegaan. De verwoesting van de kerk in 1945 heeft de verering de genadeslag gegeven. Beeld en reliek bleven echter behouden en bevinden zich nog steeds in de kerk. Van bedevaart of speciale devotie is echter geen sprake meer.

↑ top
Materiële cultuur Devotioneel drukwerk
- Bedevaartboekjes: 1 E.v.B. [Eduard van Boom], Levensbeschrijving en vereering van den H. Cornelius, paus en martelaar (Roermond: J.J. Romen, 1880; impr. P.J. Hoefnagels, Roermond, 21 augustus 1880; 24 p.; coll. parochiearchief Swartbroek) ; 2 E.v.B. [Eduard van Boom], Lebensskizze und Verehrung des H. Papstes und Martyrers Cornelius (Roermond: J.J. Romen; impr. P.J.H. Russel, 1881; 27 p.).
- Affiche: plakkaat met de aankonding van het Corneliusoctaaf; ex. in gemeentearchief Roermond.
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Roermond, gemeentearchief. Posterholt, parochiearchief H. Matthias, inv.nrs. 78 en 127. Roermond, bisdomarchief: 'Inventaris van het kerkelijk kunstbezit van de parochie H. Matthias te Posterholt' (Roermond 1977).
Literatuur: P.J. Meertens & Maurits de Meyer ed., Volkskundeatlas voor Nederland en Vlaams-België. Commentaar, aflevering II (Antwerpen: Standaard, 1965) p. 30, 43; P.J. Gootzen, 'Een wonder te Posterholt', in: Roerstreek 2 (1970) p. 186-187, genezing door Cornelius in 1880; S, 'Memorie over het ontstaan, den voortgang en de verdere aangelegenheden der Parochie Posterholt', in: Parochiegids St. Matthias (Posterholt 1978); M.J. Veelen, 'De verwoeste kerk van Posterholt', in: Roerstreek 22 (1990) p. 160-170; M.J. Veelen, 'Rond een kerkelijk zangkoor anno 1881', in: Roerstreek 24 (1992) p. 133-139; Dörpke aan 't Vloat (Posterholt: Stichting Postert 850 jaor, 1997); M.J. Veelen, 'Ontstaan en voortgang van de Matthiasparochie', in: Roerstreek 29 (1997) p. 37-60; M.J. Veelen, 'De kerk van Posterholt. Een schepping van architect Frits Peutz', in: Roerstreek 30 (1998) p. 4-14; V. Delheij & A. Jacobs, Kerkenbouw in Limburg 1850-1914. Neogotische en neoromaanse parochiekerken en hun architecten (Sittard: Stg. Charles Beltjens, 2000) p. 110-113.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Posterholt; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 23 (1959) L 387: L329(?); Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 64a (1993); mondelinge informatie in 1997 van pastoor M. Kuppens.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.