- Het dorp Schijf (ook wel Het Schijf; soms: De Schijf) ligt in een dunbevolkt gebied waar tot in de jaren zestig van de 20e eeuw de voornaamste verbindingswegen deels nog onverhard waren. Schijf is ontstaan omstreeks 1300 toen de turfwinning in deze streek op gang kwam. Het gebied was een bezit van de abdij van Thorn, maar later eigende de markies van Bergen op Zoom het zich toe. Schijf behoorde tot de parochie Klein-Zundert, maar werd bediend door de pastoor van Rucphen, dat veel dichterbij lag.
- In het aartsdiakonaal register van de het bisdom Breda zou volgens Hezemans vermeld staan: 'Verder is daar op een afgelegen plek in Merica [?] een kapel gewijd ter ere van St. Antonius en van andere martelaren' ('Est praeterea ibidem capella consecrata in honorem sancti Anthoni et aliorum martirum in loco abstracta in Merica'). Dirven stelt, zonder hiervoor een bron te vermelden, dat er in 1556 een kapel was, gewijd aan de H. Antonius. Wel wordt in stukken, daterend uit 1733 en 1734, die bewaard worden in het rechterlijk archief van Rucphen, melding gemaakt van een stuk land in de buurt van Schijf dat 'Ste Antonis Capel' heet.
- De eerste parochiekerk van Schijf, gewijd aan St. Martinus, was gesitueerd midden in het dorp en werd gebouwd in 1882. De kerk kende een Antoniusaltaar. Het ontwerp was van P. Soffers uit Ginneken. In 1940 werd op dezelfde plaats een nieuwe kerk gebouwd. Ook deze kerk bezit een Antoniusaltaar, geplaatst in een kapel in de zijbeuk. Architecten waren A.W. en B.P.J. Oomen uit Oosterhout.
 

- De pastoor van Schijf stelde de verering van Antonius Abt in na de opening van de nieuwe kerk in 1882. Hij verwees daarbij naar een kapel die aan het einde van de middeleeuwen in het Schijfse veld zou hebben gestaan en die ook toegewijd was aan Antonius Abt.
Er zijn geen aanwijzingen dat de verering van de H. Antonius Abt, voor zover deze in vroeger tijden inderdaad bestaan heeft, doorging tot in de 19e eeuw. Sinds 1882 organiseerde de pastoor van Schijf de verering van de heilige en de bijbehorende bedevaart. Wellicht is de devotie geïnspireerd door de verering in het nabijgelegen ⟶ Chaam, waar Antonius veel pelgrims trok, of vanuit België. Antonius werd in Schijf vooral vereerd als beschermer tegen de varkenspest.
- Pastoor P.O. van Waas, die in 1908 in Schijf benoemd werd, besloot de Antoniusverering strakker te gaan leiden. Vanaf het ontstaan van de parochie, waren de mensen 'van heinde en verre' gekomen om 'den Schijfsche aflaat te verdienen'. Dit gebeurde vooral op de zondag onder het octaaf van het feest van St. Antonius Abt.
Maar volgens de pastoor bestond er 'hoegenaamd niets anders, dan de toeloop der Geloovigen, die in hunnen eenvoud zich verbeelden dat de aflaten zoo maar verleend worden... door de bedevaartgangers zelvers! Daar moest toch iets op gevonden worden!'.
Hij richtte daarom de Broederschap van de H. Antonius Abt op. In 1909 kwam er een nieuw altaar; al eerder, in 1905, was een klein Antoniusbeeld aangeschaft dat tot op heden op de feestdag van de heilige voorin de kerk wordt geplaatst. Het grote beeld is namelijk te zwaar om te verplaatsen. Voortaan werd de feestdag van Antonius plechtig gevierd. Op de zondag van het octaaf was er een mis en 's middags lof. De rol van de broederschap bij de verering is onduidelijk. In het parochiearchief wordt er met betrekking tot de periode na 1940 niets over aangetroffen.
- Vrijwel jaarlijks tekende de pastoor aan of er veel mensen naar Schijf waren gekomen in de week van het feest van Antonius en, niet te vergeten, of zij het nodige aan de kerk geofferd hadden. Schijf was bepaald geen rijke parochie. De bisschop had destijds geaarzeld om het dorp los te maken van de parochie Rucphen omdat hij vreesde dat de dorpelingen het onderhoud van kerk en pastoor niet zouden kunnen opbrengen. Wellicht is dat een van de redenen dat de eerste pastoor meteen de verering van Antonius stimuleerde.
- De opbrengst en de toeloop van pelgrims konden van jaar tot jaar sterk verschillen. Het weer was nogal eens spelbreker. Tot in de jaren vijftig was de weg naar Roosendaal onverhard. Dat bijvoorbeeld 1938 een goed jaar was, schreef de pastoor toe aan het goede weer, maar ook aan een epidemie van mond- en klauwzeer en aan het verspreiden van aanplakbiljetten in de omgeving, die de bedevaart meer bekendheid hadden gegeven. In 1940 moest hij daarentegen constateren dat er door de sneeuw weinig mensen van buiten waren geweest: 'een strop voor 't Schijf'. Ook krantenberichten wijzen op het economisch belang van de bedevaart. Winkels hadden speciale toestemming om op zondag open te zijn en daar hadden de winkeliers veel profijt van. 'De neringdoenden hebben wederom goede zaken gedaan', staat te lezen in een berichtje in De Grondwet van 27 januari 1921. Na de Tweede Wereldoorlog nam de populariteit van de bedevaart blijkens het memoriale verder toe: 'tot nu toe het drukste jaar' (1949), 'geen enkel jaar is 't zo druk geweest' (1953), 'record-opbrengst' (1955). Tot in de jaren zestig was 17 januari een vrije dag in Schijf en was er vooral op de zondag van het octaaf een grote toeloop. Na de mis werd de reliek vereerd.
- De bedevaartgangers kwamen uit de omliggende dorpen. Men kwam te voet, met het rijtuig en met de fiets. Voor velen was het een goede gelegenheid familie en bekenden uit andere dorpen te ontmoeten. Het werk op de boerderij en vooral de slechte verbindingen maakten het moeilijk elkaar geregeld op te zoeken. Na het lof zat het café vol; het was ook de enige dag in het jaar dat vrouwen het café bezochten. Tijdens de kermis werden varkenskoppen verkocht, een gebruik dat bij meer Antoniusheiligdommen voorkomt (⟶ Nieuw-Borgvliet).
- In 1964 werd een kentering zichtbaar: 'er lijkt een geleidelijke teruggang te bespeuren', aldus het memoriale. In 1981 kwamen er nog zo'n 300 personen naar de Antoniusdag. De teruggang zette zich in de jaren negentig nog altijd voort. De bijzondere vieringen op 17 januari en op de zondag onder het octaaf bleven echter gehandhaafd. Bij zijn aantreden in 1984 verbreedde pastoor Lemmens, een Limburger die onbekend was met de locale Antoniusverering en zich hierover door zijn parochianen liet informeren, het thema van het feest van Antonius. Sindsdien hebben de diensten meer het karakter van een dankdienst voor de vruchten van het veld en betreffen zij niet langer op de eerste plaats de verering van Antonius als beschermer tegen veeziekten. Voor veel inwoners van Schijf en omgeving is dit thema ook niet actueel meer. Tot in de jaren vijftig hield vrijwel iedereen enkele varkens; tegenwoordig is er nog slechts een handvol varkenshouders, die weliswaar op veel grotere schaal werken, maar niet meer zo'n overheersende betekenis hebben voor de economie van het dorp. Nog altijd wordt de reliek van St. Antonius Abt op 17 januari vereerd, samen met het kleine Antoniusbeeld en de icoon.
 

Archivalia: Schijf, parochiearchief H. Martinus. Breda, bisdomarchief: parochiedossier H. Martinus te Schijf.
Literatuur: G.C.A. Juten, De parochiën in het bisdom Breda, dl. 1. Dekenaat Bergen op Zoom (Bergen op Zoom: Juten, [1925-1928]) p. 17-18; J.W.A. Gommers, 'Folkloristische kalender voor westelijk Noord-Brabant', in: Sinte Geertruydtsbronne 5 (1928) p. 81; berichten in de regionale krant De Grondwet van 21-1-1921; 16-1-1935; 22-1-1935; 15-1-1937 en in het Brabants Nieuwsblad van 25-1-1938; 16-1-1946; 15-1-1948; 17-1-1950; 20-1-1953; 18-1-1961; 12-1-1963; M. de Meyer, Volkskunde-Atlas voor Nederland en Vlaams-België. Commentaar bij de kaarten 21-29 Volksgeneeskunde, stuipen, hoofdpijn, beschermheiligen en bedevaarten etc. Aflevering III (Utrecht-Antwerpen: Standaard, 1968) p. 87, vermelding als beschermheilige van varkens; P.J. Margry, Bedevaartplaatsen in Noord-Brabant (Eindhoven: Bura Boeken 1982) p. 249-250, 344; A.J.M. Hezemans, Gemeente historie 1930-1980: Rucphen, Schijf, Sprundel, St. Willebrord, Zegge (Rucphen: Gemeentebestuur, 1982); A. Goorden, Honderd jaar parochie St. Martinus het Schijf (Schijf 1982); Cultuurhistorische inventarisatie gemeente Rucphen ('s-Hertogenbosch: Provincie Noord-Brabant, 1993); H.J. Dirven, Rucphen, Schijf, Sprundel, St. Willebrord, Zegge (Breda: Stichting Basis, 1993).
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Schijf; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 23 (1959) + 64b (1993); Nijmegen, Katholiek Documentatie Centrum-Klib: bedevaartfoto's Margry (1981); mondelinge informatie door P. Martens in 1997; Collectie 'Schijf' van A.J. Bomans, opgenomen in BiN-dossier (acquisitie 2012).