Sittard, H. Gemma Galgani

Cultusobject: H. Gemma Galgani Open Street Maps
Datum: 14 mei (+ triduum); gehele jaar
Periode: 1938 - heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Kloosterkapel (passionistinnen) van St. Gemma
Adres: Leyenbroekerweg 52, 6132 CG Sittard (Kollenberg)
Gemeente: Sittard
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting:

De H. Gemma is patrones van het passionistinnenklooster en de bijbehorende kapel. Zij wordt er sinds 1938 vooral vereerd en aangeroepen door zieken en mensen in problemen.
Auteur: Jo Kreukels
Illustraties:
Topografie - Het bakstenen Gemmaklooster met kapel van de zusters passionistinnen is gesitueerd tussen de Leyenbroekerweg, de Beukeboomweg en de Beltjenslaan, ten zuidoosten van het centrum van Sittard (zie voor een kaartje ⟶ Sittard, O.L. Vrouw Behoudenis der Kranken). Het is ontworpen door architect Jos Wielders en werd in december 1938 voltooid.
De bouw van dit slotklooster met kapel is vooral gestimuleerd door de toenmalige provinciale overste van de paters passionisten, Dominicus Bongers, en door de bisschop van Roermond, dr. G. Lemmens. Zij zetten 100 Nederlandse katholieke families er toe aan ieder duizend gulden te schenken voor de bouw van een klooster ter ere van de H. Gemma. De eerste bewoonsters waren elf uit het Belgische Tielt afkomstige passionistinnen.
- Tot 31 december 1997 is het klooster door de passionistinnen bewoond geweest. Het onderhoud van klooster en kapel werd voor de vergrijsde communiteit te zwaar. Na het vertrek van de zusters zijn de kapel en een deel van het klooster in handen gekomen van de Stichting Gemmakapel.
- De eenbeukige kapel (vijf traveeën) is gebouwd in gotische trant. De buitenmuren zijn opgetrokken in baksteen, zoals de rest van het klooster, de binnenmuren zijn opgebouwd uit mergel.
- De glazenier Joep Nicolas is de maker van een serie gebrandschilderde ramen uit 1938, die zijn geplaatst bij de voltooiing van de kapel. In een groot rond raam is Gemma afgebeeld, omringd door scènes uit haar leven; daarnaast ramen met passionistenheiligen en -zaligen als de H. Paulus van het Kruis (stichter van de beide congregaties), de H. Gabriël, Dominicus van de Moeder Gods, Carolus Houben en zuster Crucifixa. Een raam met O.L. Vrouw Moeder van Smarten completeert de serie.
- In de achterwand van de kapel, recht tegenover het altaar, is een nis uitgespaard. Daarin hangt een schilderij van Gemma. Onder het schilderij hangt een bordje met de tekst: 'H. Gemma bid voor ons'. Voor het schilderij staat een kaarsenbak met een knielbank en offerbussen. Ter rechterzijde van de nis ligt een intentieboek.
↑ top
Cultusobject - Gemma Galgani werd op 12 maart 1878 geboren te Camigliano (Italië) nabij de stad Lucca (It.). Haar leven kenmerkte zich door lijden en verdriet. Op jonge leeftijd verloor zij haar ouders en broer Gino. Ernstige ziekten tekenden verder haar leven en zij stierf in 1903 op 25-jarige leeftijd. Bij gelegenheid van de zaligverklaring (1933) bracht men haar lichaam van het kerkhof in Lucca over naar de kapel van de zusters passionistinnen. Zo werd Gemma, die tijdens haar leven onder meer vanwege haar 'bedenkelijke' visioenen niet tot de orde mocht toetreden, na haar dood door diezelfde zusters wel in de congregatie opgenomen. In 1940 vond de heiligverklaring van Gemma plaats door paus Pius XII.
- Een reliek van de H. Gemma, een stukje van haar kleding, wordt eenmaal per jaar vereerd tijdens het triduum, voorafgaand aan haar feestdag op 14 mei.
- In een nis achter in de kapel hangt een schilderij (63 x 50 cm) van Gemma. Zij is afgebeeld met haar blik schuin omhoog en de handen gevouwen. Het is een reproductie van het schilderij van Antoon van Welie (1933), dat zich in het klooster bevindt.
- Het Gemmabeeld, dat voor 1997 in het klooster stond, staat sedert het vertrek van de passionistinnen in de hal van het klooster. Ook bij dit beeld kunnen bezoekers noveenkaarsen laten branden.
↑ top
Verering - De Gemmaverering in Sittard dateert van direct na de opening van het klooster op 29 december 1938. Ter propagering van haar verering werd in maart 1939 door de paters passionisten de Gemmabode opgericht, die bij het 15e nummer reeds 15.000 abonnees telde.
- De heiligverklaring van Gemma betekende een sterke stimulans voor de verering. Op 5 mei 1940 begon in de kloosterkapel een noveen ter voorbereiding op de feestdag van Gemma. De algemene intentie van de noveen was een spoedige en rechtvaardige vrede onder de volkeren. Van 11 tot en met 13 mei werd ook een triduum gehouden onder leiding van passionisten. Het triduum werd druk bezocht. Er werd gesproken van honderden bezoekers uit Sittard en omstreken. Het Gemmabeeld stond in 'een zee van kaarsen'. Gedurende de missen op 14 mei was de kapel telkens overvol. De hoogmis werd op die dag opgedragen door deken Haenraets van Sittard, de overste van het klooster van Leijenbroek, pater Wetzels s.c.j., en de overste van de passionisten te Echt, pater Albertus.
- De kapel is dagelijks opengesteld van 6.30 - 18.00 uur (in de winter) en van 6.30 - 20.30 uur (in de zomer). Volgens opgave van de zusters kwamen er in 1997 gemiddeld zo'n 150 bezoekers per dag. Het zijn voornamelijk leken die speciaal voor Gemma komen. Hieronder bevinden zich relatief veel woonwagenbewoners die daartoe waren gestimuleerd door pater J. van der Heijden c.p., aalmoezenier voor woonwagenzaken. De bedevaartgangers komen niet alleen uit Sittard en de regio, maar uit het gehele land. Verder ook uit België, Frankrijk, Duitsland en andere Europese landen en zelfs uit Indonesië, Amerika en Australië. Omdat het bezoekersaantal stijgende is, doen de stichting en de zusters elders weinig aan propaganda.
- Gebedsverhoringen en wonderen worden al sinds de jaren dertig in de diverse devotionele publicaties gemeld. Sinds 28 juni 1988 ligt er in de kapel een nieuw intentieboek. In maart 1996 was dit uitgegroeid tot een serie van 35 cahiers. Na het vertrek van de passionistinnen in 1997 ging de kapel en een deel van het klooster over in handen van de 'Stichting Gemmakapel Sittard', met als doel de Gemmakapel voor het publiek open te houden. Twee religieuzen van de congregatie der Liefdezusters van het Kostbaar Bloed en enige leken zijn sedertdien dagelijks van 7.00 tot 11.30 uur en van 13.30 tot 15.00 uur aanwezig om de liturgievieringen in de kapel voor te bereiden, de kapel te onderhouden en tevens om de vele bezoekers die de kapel bezoeken en daarna aan de kloosterpoort bellen te woord te staan.
- Na de uitvaartliturgie in de Gemmakapel van de op 22 april 2000 overleden cabaretier Toon Hermans ontving de kapel enige tijd extra veel bezoekers. Hermans stond bekend als een fervent vereerder van Gemma Galgani die net als hij op paaszaterdag is gestorven.

↑ top
Materiële cultuur Devotionalia
- Medailles: 1 een zilverkleurig getand-ovale medaillon met speld (1,5 x 1 cm), waarop afgebeeld de buste van Gemma en de tekst 'S. Gemma Galgani' en op de achterzijde een palmtak.
- Zichtmapje: in een donkergroen plastic mapje (9,5 x 5,5 cm opengevouwen) met op de voorzijde het embleem van de congregatie der passionisten zit een foto van de H. Gemma. Op de acherzijde van de foto is een stofreliek geplakt. In het mapje zit tevens een Gemmamedaille.

Devotioneel drukwerk
- Heiligenlevens: De eerste vertaling van Gemma's leven verscheen al in 1909 in vertaling in Nederland. In 1920 waren er reeds zes Nederlandse edities.
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Arnhem, archief zusters passionistinnen, 1938 - heden.
Literatuur: A.H. Simonis, 'De kloosters', in: A. Simonis e.a., Sittard historie en gestalte (Sittard: Alberts, 1971) p. 270; Geroepen tot één en dezelfde hoop. Het leven van de H. Gemma Galgani en de zusters Passionistinnen (Sittard: passionistinnen, 1988); P.B.N. van Luyn, Stadt Sittardt. Een grensoverschrijdend verleden (Sittard: Stg. Historie Sittard, 1993) p. 241; 'Sittard was altijd goed voor de zusters uit het Gemmaklooster', in: Dagblad De Limburger, 20 november 1997, naar aanleiding van vertrek zusters; Wim Kuipers, 'Heilige Gema red aub de rozenkranslaan', in: Dagblad De Limburger, 4 augustus 1998, p. 5.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Sittard-Gemma Galgani; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 64a (1993); RKK/KRO-televisieprogramma 'Kruispunt' van 30 april 2000, met aandacht voor Toon Hermans en Gemma Galgani. Documentatie over Gemma Galgani, uit de collectie J.A. Bomans, opgenomen in BiN-dossier (acquisitie 2012).

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.