Sneek, Heilig Kruis

Cultusobject: Heilig Kruis Open Street Maps
Datum: Onbekend
Periode: 16e eeuw
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van St. Maarten (Martinikerk; thans N.H.) (?)
Adres: Grote kerkstraat 5, 8601 ED Sneek
Gemeente: Sneek
Provincie: Friesland
Bisdom: Groningen
Samenvatting: Over deze vroeg 16e-eeuwse regionale cultus rond waarschijnlijk een reliek van het Heilig Kruis is nauwelijks meer bekend dan dat pelgrims hier om genezing kwamen smeken.
Auteur: Johannes Mol & Harm Oldenhof
Illustraties:
Topografie - De locatie is niet helemaal zeker omdat zij in de beschikbare bronnen niet met zoveel woorden wordt vermeld: behalve aan de St. Maartenskerk zou eventueel ook aan het Kruisbroedersklooster in Groningen gedacht kunnen worden. De overgeleverde tekstpassages, met name uit het testament van Jet, de weduwe van Tzumma, uit 1540, wijzen echter niet in die laatste richting. Deze legateert geldbedragen aan St. Maarten en het Heilig Kruis en bestemt een nieuwe albe voor het Heilig Kruisaltaar, maar maakt verder in haar testament geen melding van de kruisbroeders en hun klooster of kerk, terwijl zij ook geen van hen onder haar executeurs of getuigen heeft opgenomen.
Cultusobject - Het ging waarschijnlijk om een partikel van het H. Kruis.
Verering - Het Heilig Kruis wordt enkele malen genoemd in testamenten en in de zogenaamde Sneker recesboeken uit de eerste helft van de 16e eeuw. De twee teksten waaruit blijkt dat er daadwerkelijk bedevaarten naartoe ondernomen werden, respectievelijk door een kreupele vrouw uit Kampen en een ouderpaar uit Snikzwaag dat beterschap voor hun blinde kind hoopte te verkrijgen, zijn te vinden in het mirakelboek van Bolsward. In geen van beide bedevaarten bracht het H. Kruis uitkomst: zowel de vrouw als het ouderpaar met kind werden in Bolsward geholpen door O.L. Vrouw, nadat ze eerst nog een vergeefse tocht naar de O.L. Vrouw van Leeuwarden hadden gemaakt.
- Van het voortduren van de cultus na 1540 is niets bekend.

Bronnen en literatuur Tekstedities: M. Oosterhout ed., Snitser recesboeken 1490-1517, 2 dln. (Assen: Van Gorcum, 1964), nr. 3434 (1508); J. Visser, 'It Boalserter mirakelboek fan Us Leaf Frouwe fan Sawnwâlden', in: Folkskundich Jierboek 1 (1966) p. 7-27, aldaar p. 17-18; G. Verhoeven en J.A. Mol ed., Friese testamenten tot 1550 (Leeuwarden: Fryske Akademy, 1994) p. 118 en 120 (1501, nr. 62), p. 195 (1521, nr. 99) p. 342 (1540, nr. 161).
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Sneek

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.