Susteren, H. Apollonia

Cultusobject: H. Apollonia Open Street Maps
Datum: 9 februari (+ octaaf)
Periode: 1868 (?) - eerste helft 20e eeuw
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van de H. Amelberga
Adres: Relindisstraat 1, 6114 HB Susteren
Gemeente: Susteren
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting: Op de feestdag van de H. Apollonia en in het daaropvolgende octaaf trokken sedert de 19e eeuw uit de naburige dorpen vereerders naar de Amelbergakerk te Susteren om Apollonia aan te roepen tegen kiespijn. De bedevaart hield tot circa 1940 stand.
Auteur: Annie Schreuders-Derks & Antoine Jacobs
Illustraties:
Topografie - Zie ⟶ Susteren, Amelberga.
- Op een scheiboog in het middenschip van de kerk stond ook een schildering van Apollonia daterend van het einde van de 19e eeuw. Deze schildering is in 1971-1972 verdwenen. Apollonia was afgebeeld als een jonge vrouw met in haar linkerhand een palmtak en in haar rechterhand een nijptang.
↑ top
Cultusobject - Zie voor St. Apollonia ⟶ Arcen.
- In de schatkamer van de Amelbergakerk, gevestigd in parochiecentrum ''t Stift', bevindt zich een 18e-eeuwse zilveren reliekhouder met een tand en papieren strookje met het opschrift 'S. Apolloniae Virg. Martyr'. Het is echter onzeker of deze tand als reliek van Apollonia beschouwd mag worden. Een ongedateerde inventarislijst van de voormalige stiftskerk vermeldt een zilveren doosje waarin zich een in zilver gevatte tand van de H. Sanderbout (koning Zwentibold ⟶ Susteren, Amelberga c.s.) bevond. Over deze tand vermelden de Acta Sanctorum in 1737 dat het hoofd van de heilige koning Zwentibold bijzonder wordt vereerd, en dat een daaruit genomen tand ontelbare mensen op wonderbaarlijke wijze van hun tandpijn heeft verlost, enkel door aanraking van de tand. Hiervan konden velen, geestelijken zowel als leken, getuigenis afleggen. Het is mogelijk dat deze tand later als Apolloniareliek ging fungeren.
- Het neogotische, gepolychromeerd houten beeld (ca. 1 m hoog) van de H. Apollonia is in 1876 door Jozef Thissen uit Roermond vervaardigd. Het beeld staat in de zuidelijke transeptarm op een console. Apollonia is staande afgebeeld in een goudkleurig onderkleed met een in goud afgebiesde rode mantel. Op haar hoofd draagt zij een witte sluier en bloemenkrans. In haar linkerhand houdt zij een palmtak en in haar rechterhand een nijptang.
↑ top
Verering - De eerste vermelding van een verering van Apollonia, patrones tegen tandpijn, te Susteren dateert uit de 19e eeuw. Er zou omstreeks 1820 een volle aflaat zijn verleend. Op 6 januari 1868 kreeg pastoor H.J.H. Janssens verlof van bisschop J.A. Paredis om gedurende het octaaf van de H. Apollonia tijdens het lof het H. Sacrament uit te stellen. De kennis omtrent de aard en de omvang van de verering is gering, aangezien het parochiearchief voor een groot gedeelte verloren is gegaan. Toch zijn er voldoende aanwijzingen voor een bescheiden bedevaartcultus. In 1892 schrijft kapelaan Bemelmans in zijn kroniek: 'Met het H. Apolloniafeest zag men zelden grooter toeloop van mensen'. In 1893 was er beduidend minder volk, vanwege het slechte weer. Op de zondag van het octaaf werd toen een Duitse preek gehouden, waarschijnlijk ten behoeve van Duitse pelgrims. In 1908 waren er op 9 februari en op de zondag in het octaaf missen om 7.30 en 8.30 uur. Om 10.00 uur was een hoogmis met preek. Op doordeweekse dagen waren er alleen missen om 7.00 en 9.00 uur. Na de missen was er gelegenheid om de relikwie te vereren. Elke middag was er om 17.00 uur lof.
- Pas in 1915 vernemen wij weer iets over de Apolloniaverering. Op 15 februari 1915 schreef pastoor Louis Tijssen (1911-1919; ⟶ Sittard, Tijssen) aan bisschop L. Schrijnen, dat hij in de - inmiddels verloren gegane - parochiekroniek heeft gelezen welke privileges zijn voorganger Janssens in 1868 kreeg. Hij wilde dat mgr. Schrijnen deze privileges bevestigde: 'Wijl de voorrechten niet duidelijk genoeg zijn aangegeven, de 9e Februari, feest van de H. Apollonia een feestdag is voor onze parochie, de bewoners van de omliggende dorpen vooral op Zondag onder de octaaf in grooten getale hier de H. Apollonia komen vereeren ...' Een niet nader bekende Limburgse krant schreef op 8 februari 1951 met betrekking tot de Apolloniaverering: 'Wel weten nog zeer velen in Susteren dat in vroeger dagen het jaarfeest van de heilige een grote feestdag was voor de kerk en het dorp. Dan kwamen honderden en honderden gelovigen naar een vroege mis of naar de plechtige Hoogmis. Dan kwamen de bewoners van de Duitse Selfkant, van Schalbrug, Isenbruch, Havert enz. in lange processies naar de kerk van de H. Amelberga om de gunst en de voorspraak van de H. Apollonia te verwerven'. In de oorlogsjaren raakte de bedevaart in onbruik en herleefde na 1945 niet meer. Wel zou in 1951 de Susterense harmonie Sint-Caecilia nog 'met volle muziek' naar de kerk trekken om het Apolloniafeest luister bij te zetten.
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Sittard, gemeentearchief: parochiearchief H. Amelberga Susteren. Susteren, collectie Louis Pesgens.
Tekstedities: J.B. Sollerius, 'De rege Zuentiboldo', in: Acta sanctorum Augustus III (Antwerpen 1737) p. 138-139.
Literatuur: G. Venner ed., 'Kroniek van de kerk van Susteren 1891-1900', in: De Maasgouw 110 (1991) p. 213 en 111 (1992) p. 216; A.M.P.P. Janssen, 'Zwentibold, historie en fictie', in: Historisch jaarboek voor het Land van Zwentibold 18 (1997) p. 75-76.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Susteren Apollonia; mondelinge informatie in 1996 van oud-kerkmeester L. Pesgens, E. Zits en mw. M. Teunissen-Hendricks te Susteren.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.