Tienray, O.L. Vrouw van Lourdes / H. Bernadette

Cultusobject: O.L. Vrouw van Lourdes / H. Bernadette Open Street Maps
Datum: 15 augustus; gehele jaar
Periode: 1875 - heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van O.L. Vrouw, Troosteres der Bedrukten
Adres: Kloosterstraat 1, 5865 AA Tienray
Gemeente: Meerlo-Wanssum
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting:

De verering van O.L. Vrouw van Lourdes werd in 1875 in Tienray geïntroduceerd en kende spoedig een grote bloei. Deze nieuwe Maria drukte de reeds in de kerk aanwezige oude devotie voor O.L. Vrouw Troosteres der bedrukten naar de achtergrond. Onder leiding van pastoor J. Maessen ontwikkelde deze verering zich aldaar tot een Nederlands 'Klein Lourdes'. Voor de Eerste Wereldoorlog kwamen ook veel Duitsers O.L. Vrouw van Lourdes in Tienray vereren. Vanaf 1960 liep de belangstelling voor Tienray als bedevaartplaats in het algemeen terug, al kreeg de verering in de jaren tachtig een impuls door de herbouw van een traditionele Lourdesgrot in de kerk. Te Tienray bestond anno 1995 nog een bescheiden aan de regio gebonden verering.
Zie ook: www.kleinlourdes.nl
Auteur: Lambertus Moonen
Illustraties:
Topografie - Zie ⟶ Tienray, O.L. Vrouw Troosteres der Bedrukten.
- In 1874 werd J. Maessen tot pastoor van Swolgen benoemd. Hij trof de oude Mariakapel in het gehucht Tienray in slechte toestand aan. Op 1 mei 1877 werd de eerste steen voor een nieuwe kapel gelegd; vier hoekstenen afkomstig uit de grot van Lourdes werden in de fundamenten geplaatst. In 1887 werd de kapel vergroot door de bouw van een noordelijk transept, waarin Emile Biernaux uit Namen in 1888 een Lourdesgrot bouwde, zodat O.L. Vrouw onder alle weersomstandigheden vereerd kon worden. Dit was een opmerkelijke variant op de reguliere nabootsingen van de grot te Lourdes die in de regel in de openlucht werden gebouwd. In 1912 had de bouw plaats van de zogenaamde biechthal, waardoor een zijbeuk ontstond met zicht op de Lourdesgrot.
- Na de verwoesting van de kerk op het einde van de Tweede Wereldoorlog plaatste men in de ruïne een Lourdesgrotje, vervaardigd uit de brokstukken van de kerk. Ook in de noodkerk stond rechts opzij een Lourdesgrotje. In de nieuwe kerk uit 1950 werd in het rechter transept weer een grote rechthoekige (niet-natuurgetrouwe) Lourdesgrot gebouwd van mergelblokken. Buiten staat links van de toren een beeld van O.L. Vrouw van Lourdes. Tegenover de kerk ligt de Bernadettelaan, waaraan de Mariaschool is gelegen. Een blijvende herinnering aan het Mariajaar 1954 is het carillon van vijf klokjes, dat zoals te Lourdes ieder half en vol uur het bekende refrein: 'Ave, ave, ave Maria! Ave, ave, ave Maria!' laat horen, verwijzend naar de dagelijkse lichtprocessie te Lourdes, waarbij het lied 'Te Lourdes op de bergen' met genoemd refrein in allerlei talen gezongen wordt.
- Pastoor De Klijn honoreerde een verzoek om een natuurgetrouwe Lourdesgrot in plaats van de eerdere rechthoekige grot in de kerk te bouwen. In 1983 werd een meer getrouwe replica door de parochianen gebouwd bij gelegenheid van het gouden parochiejubileum. De sfeer van de oude grot wordt evenwel nog steeds enigszins opgeroepen, aangezien alle nog aanwezige votiefstenen zijn herplaatst bij de nieuwe grot.
- Tegenover de grot werd verder nog een altaar met een beeld van Bernadette geplaatst, aangekleed als non, vervaardigd door mevr. Kreber-Cruysberg.
↑ top
Cultusobject - Zie voor O.L. van Lourdes en St. Bernadette ⟶ Cadier en Keer, O.L. Vrouw van Lourdes.
- Het Mariabeeld heeft de vorm van het oorspronkelijk beeld van O.L. Vrouw van Lourdes.
- Bij breve van 9 november 1925 gaf paus Pius XI aan Tienray verlof om ook de zalige Bernadette in het openbaar te vereren en haar beeld in de kapel te plaatsen. Het atelier J. Thissen & Zonen vervaardigde in 1931 een beeld van Bernadette als non. Pastoor Maessen had indertijd al een stofreliek van Bernadette (uit haar hoofddoek) bemachtigd.
↑ top
Verering - Om de Mariaverering te laten herleven voegde pastoor Maessen in 1874 de toen opkomende verering van O.L. Vrouw van Lourdes toe aan de bestaande van O.L. Vrouw, Troosteres der bedrukten. Op 8 juli 1875 richtte hij de 'Broederschap van de Onbevlekte Ontvangenis der Allerheiligste Maagd Maria' op, zoals die sinds 1873 ook te Lourdes bestond. Hij plaatste een beeld van O.L. Vrouw van Lourdes op een zijaltaar en stelde water uit de bron van Lourdes zelf beschikbaar.
- Op verzoek van pastoor Maessen en bisschop Paradis verleende paus Pius IX breve van 4 maart 1877 aan de bezoekers van de kapel te Tienray dezelfde gunsten en aflaten die ook aan Lourdes zelf verbonden waren en gaf de kapel als een 'echte' filiaalbedevaartplaats de eretitel: Klein Lourdes. Op 15 augustus 1877 kwam de Swolgense processie als eerste ter bedevaart naar de nieuwe kapel.
- Voor 1909 werd in de kapel enkel op Mariafeesten en op alle vrijdagen van het jaar een mis opgedragen. Rond 1880 kwamen volgens pastoor Maessen op Mariafeesten 3000 à 5000 pelgrims naar Tienray, op gewone vrijdagen vaak 1000. De 25e verjaardag van de verschijning van O.L. Vrouw te Lourdes werd gevierd op 15 juli 1883, waarbij 8000 pelgrims aanwezig zouden zijn geweest.
- De in Tienray verkregen gebedsverhoringen zijn nooit aan een onderzoek onderworpen geweest. Pastoor Maessen somt niettemin in zijn Pelgrimsboekje verschillende gebedsverhoringen te Tienray op, met name werd aan het gebruik van Lourdeswater grote kracht toegeschreven. Genezingen van blindheid, oogziekten, doofheid, gezwellen (vooral aan de benen), hoofdletsels, jicht, longontsteking, breuken, vallende ziekte worden vermeld. De genezen pelgrims waren onder meer afkomstig uit Oploo, Horst, Meerlo, Swolgen, Blerick, Asten, Arcen, Neer, St.Odiliënberg, Velden, Asselt, Vierlingsbeek, Swalmen, Zonhoven (B) of uit Duitse plaatsen als Straelen, Wachtendonk, Nieukerk en Hardt (Mönchen-Gladbach). Op de votiefstenen bij de grot worden naast Nederlandse plaatsen als Grubbenvorst, Alverna, Belfeld en Helmond ook Duitse vermeld zoals Aken, Erkelenz, Kempen, Dülken en Kevelaer. De laatste votiefsteen werd in 1991 door een Belfeldse familie geplaatst.
- Het hoogtepunt van de verering lag in 1913, toen het zilveren jubileum van de wijding van de grot werd gevierd. Een groot aantal kranten vermeldde dit zilveren jubileum: Echter Weekblad, Kanton Weert, Maas- en Roerbode, Centraal-Brabant / Nieuwsblad voor Boxtel en omgeving, Meierijsche Courant, Hülser Volkszeitung, Recklinghäuser Zeitung, Westdeutsche Landeszeitung (Mönchen Gladbach) en Volkszeitung (Ruhrgebiet). Het oord was zo populair onder de Duitsers dat 'over de grens tot in de verste streken der Rheinprovincie en van Westfalen er nauwelijks iemand is, die Tienray "in Holland" niet kent', zo schreef de Limburger Koerier dat jaar.
- De Eerste Wereldoorlog maakte een einde aan de komst van Duitsers. Pas in het begin van de twintiger jaren mochten zij de grens weer over na een pas verkregen te hebben. Het nazi-regime en de Tweede Wereldoorlog maakten opnieuw een einde aan hun komst. In 1937 werd naar aanleiding van het 50-jarig jubileum van de Lourdesgrot de wens uitgesproken dat 'de broeders en zusters uit Rijnland en Westfalen, die vroeger in zoo groten getale de voorspraak van Maria in Tienray kwamen afsmeeken en die door politieke omstandigheden daarvan worden teruggehouden, wederom spoedig den weg naar hunne zoo dierbare "Troosteres der Bedrukten" en Maria Lourdes" in Tienray terugvinden'. In de vijftiger jaren stond de Mariaverering nog in de algemene belangstelling, zeker in het Limburg van toen onder leiding van bisschop Lemmens. Zo had te Tienray in het Mariajaar 1954 een eerste lichtprocessie plaats, een initiatief van de jonge boeren uit Horst en omgeving, waaraan 1000 mensen zouden hebben deelgenomen. Op het feest van Maria Tenhemelopneming wordt 's avonds nog altijd een lichtprocessie gehouden.
- De broederschap van de Onbevlekte Ontvangenis kende voor 1900 een grote bloei. Tussen 1900 en 1920 werden nog ongeveer 1500 leden ingeschreven, tussen 1935 en 1940 slechts 24. Een Duits echtpaar uit Neuss is in 1949 als laatste in de broederschap opgenomen. Leden verdienden een volle aflaat op de dag dat zij als zodanig werden ingeschreven, op het uur van hun dood, op het feest van O.L. Vrouw Onbevlekt Ontvangen (of op een dag onder het octaaf) en op de feestdagen van Maria's Geboorte, Boodschap, Zuivering en Tenhemelopneming. Aflaten van 7 jaren en 7 quadragenen konden bij een bezoek aan de Tienrayse kapel verkregen worden op 11, 18, 25 februari en tevens 4 maart (= belangrijke verschijningsdagen van O.L. Vrouw aan Bernadette). De pastoor van Swolgen / Tienray was ook bevoegd om het blauwe scapulier van Maria Onbevlekt Ontvangen te zegenen en de aflaten te geven die aan het dragen van dit scapulier verbonden waren.
- Circa 1965 begonnen de bedevaarten terug te lopen, mede omdat O.L. Vrouw Tenhemelopneming geen verplichte feestdag meer was. Het jaar 1988 was weer een hoogtepunt met de viering van 100 jaar grot in aanwezigheid van mgr. Gijsen.
Op de zondag rond O.L. Vrouw Tenhemelopneming wordt jaarlijks in de middag lof en processie gehouden. De processie trekt dan rond de kerk met onder meer het Allerheiligste, het vaandel 'O.L.Vrouw van Lourdes Tienray' en de harmonie.
↑ top
Materiële cultuur - Kerkelijk vaatwerk: verguld zilveren kelk (h. 21,9 cm, 1877) met onder de voet de inscriptie 'Aandenken der Familie van Hex-Beeck voor O.L. Vrouw van Lourdes in de kerk van Tienray onder Zwolgen 1877'; 2 neogotische verguld zilveren kelk (h. 23,7 cm) uit de tweede helft van de 19e eeuw. Op de welving van de voet zijn medaillons opgenomen met afbeeldingen van: de kruisiging, Maria, Aloysius, Antonius, Franciscus en Jozef; 3 verguld koperen ciborie (h. 36 cm, R. Voss en Zn. Roermond, 1890) heeft op de voet vier medaillons met voorstellingen van de kruisiging, O.L.Vrouw van Tienray, Johannes de Doper en O.L.Vrouw van Lourdes; 4 verguld zilveren torenmonstrans (h. 62,5 cm, laatste kwart 19e eeuw). Boven de lunula is een zeszijdige open lantaarn met daarin een Mariabeeldje aangebracht.
- Ex-voto's: alle zilveren votiefgeschenken zijn in de dertiger jaren verkocht, o.a. een zilveren rozenkrans van een meter lang met gouden draad, hart en kruisje, in 1890 aan O.L. Vrouw van Lourdes geschonken door Catharina Hamm uit Viersen, die van een aangezichtsziekte werd genezen. Bij de nieuwe Lourdesgrot hangen de krukken, die herinneren aan de opzienbarende genezing van de Duitser Arnold Schnitzler uit Ostrath bij Krefeld in 1910.
- Schilderij: met een voorstelling van de verschijning van O.L. Vrouw aan Bernadette te Lourdes (ca. 1900).
- Vaandels: een groot processievaandel met een afbeelding van O.L. Vrouw van Lourdes (ca. 1900) en wat kleinere vaantjes met als tekst de woorden die O.L. Vrouw tot Bernadette heeft gesproken, getuigen van de verering van O.L. Vrouw van Lourdes.

Devotionalia
- Diversen: te Tienray zijn in de loop der jaren alle mogelijke devotie-artikelen verkocht, uiteraard beeldjes van O.L. Vrouw van Lourdes en verschillende soorten Lourdesgrotjes met het naambordje Tienray. Ook gerelateerde souvenirs waren in trek, zoals borden, kopjes, schalen en schaaltjes met een afbeelding van de kerk en de grot te Tienray, of schuingezaagde plankjes van een berkenstammetje met daarop een gekleurde kaart van Tienray geplakt, of lepeltjes met op het uiteinde van de steel een afbeelding van O.L. Vrouw, Troosteres der Bedrukten. Verder waren in 1995 de Duitse pelgrimsboekjes uit 1928 nog in de verkoop, als ook de jubileumboekjes uit 1983 en 1988, en enige kaarten en prentjes. Wat medailles betreft was de 'Europa-medaille' verkrijgbaar, een uitgave van het Roermondse bisdom.
- Waterflessen: 1 glazen fles met kurk (ca. 1900?; ca. 20 cm hoog) met op de voorzijde de tekst in het glas 'Gnadenbild Trösterin der Betrübten' en op de achterzijde 'Wasser aus lourdes. Grotte von Tienray'. Museum Religieuze Kunst Uden, nr. MRK 319c; ander ex, in Limburgs Museum nr. V1282; 2 bij de grot in de kerk werden in 1995 plastic flesjes met Lourdeswater verkocht à ⨍1,50 met de opdruk: 'Lourdes Water / Klein Lourdes / Tienray'.

Devotioneel drukwerk
- Zie ook ⟶ Tienray, O.L. Vrouw Troosteres der Bedrukten.
- Prentjes: 1 voorstelling: grot van Lourdes met kerk aldaar. Tekst: 'Grotte de Lourdes' (in 4 talen); Kapel "Klein Lourdes" te Tienray onder Swolgen [inlichtingen over aflaten e.d.]; Gebed tot O.L. Vrouw Onbevlekt Ontvangen; voorstelling: verschijning te Lourdes. Tekst: 'N.-D.- de Lourdes' (10,2 x 6,2cm; kleurendruk; Turgis & Fils, édit imp. Paris; z.j.); 2 voorstelling: grot van Lourdes met kerk aldaar. Tekst boven: 'Ik ben de Onbevlekte Ontvangenis'; tekst beneden: 'O.L. Vrouw van Lourdes, bid voor ons', keerzijde tekst: 'Kapel "Klein Lourdes" te Tienray onder Swolgen / Gebed tot O.L. Vrouw van Lourdes' (11 x 7,5 cm; kleurendruk; Roermond, J.J. Romen; z.j.); 3 voorstelling: verschijning te Lourdes. Tekst: 'U.L. Frau von Lourdes, bitte für uns!', keerzijde: 'Gebet zu U.L. Frau zu Tienray' (10 x 4,1 cm; kleurendruk; B. Kühlen, Mönchen Gladbach; z.j.); 4 voorstelling boven: Lourdesbeeld; voorstelling beneden: kapel van Tienray met op de voorgrond processie. Tekst: 'Andenken an Tienray'. Keerzijde: 'Gebet zu U.L. Frau zu Tienray in schweren Anliegen' (12,6 x 7,2 cm; kleurendruk; gesigneerd BK [=B. Kühlen, M.-Gladbach]; z.j. [1907]). Hiervan bestaat ook een Nederlandse uitgave; 5 voorstelling: Lourdesgrot Tienray. Tekst: 'Heilige Maria, zonder erfzonde ontvangen, bid voor ons, die tot U onze toevlucht nemen / Waar afbeeldsel van de Grot van Lourdes te Tienray'. Keerzijde: een gebed (12 x 7,8 cm; zwart/wit; gesigneerd BK; z.j. [vóór 1913]). Hiervan bestaan twee Nederlandse uitgaven, de ene met gebed op keerzijde, de andere zonder. Bovendien is er een Duitse uitgave van (13 x 8,6 cm; zwart/wit; gesigneerd BK; z.j. [na 1913]); 6 voorstelling: kapel van Tienray buitenzijde. Tekst boven: 'Aandenken van Tienray'; tekst beneden: 'De Kapel Klein Lourdes te Tienray'. Keerzijde: 'Gebed tot O.L. Vrouw Onbevlekte Maagd' (12 x 7,8 cm; zwart/wit; gesigneerd BK; z.j. [±1912]). Hiervan bestaat ook een Duitse uitgave; 7 voorstelling: O.L. Vrouw van Lourdes, omgeven door de 15 geheimen van de rozenkrans / zicht op Lourdes. Tekst: 'Klein Lourdes Tienray'. Keerzijde: 'Gebed van pastoor Perreyve van Lourdes' (10 x 5,5 cm; kleurendruk; made in Italy, gesigneerd F.B.). Twee dezelfde prentjes met enkel een andere voorstelling op de voorzijde, bij het ene enkel de verschijning te Lourdes, bij het andere de verschijning en een zicht op de basiliek van Lourdes. Deze drie prentjes waren in 1995 nog verkrijgbaar; 8 voorstelling: huidige Lourdesgrot te Tienray. Geen tekst. Keerzijde: 'Gebed van pastoor Perreyve van Lourdes' (10,5 x 7,4 cm; fotokaartje in kleur). Van dit prentje bestaat ook een prentbriefkaart. Tekst keerzijde: 'Tienray: Lourdesgrot. "Klein Lourdes Tienray"'.
- Bedevaartvaantje: driehoekige veelkleurige steendruk met afbeeldingen van beeld (Troosteres der Bedrukten), kapel en grot te Tienray en van de basiliek te Lourdes, omgeven door een in rood gedrukte rand in de vorm van een rozenstruik (28 x 40 cm; Venlo: Maatschappij G.I.R.A., ca. 1900; Museum Catharijneconvent G01328).
- Folders: 1 Aartsbroederschap van de Onbevlekte Ontvangenis der allerheiligste Maagd Maria gevestigd in de kerk van O.L. Vrouw te Lourdes (12 x 7,5 cm; Roermond: J.J. Romen, z.j.; impr. P.A., Ev. De Tarbes en J.A. Paredis, 4 p.); 2 Kapel van O.L.V. 'De Troosteres der bedrukten' en 'de onbevlekte Maagd' tot Lourdes te Tienray (onder Swolgen) [gegevens over aflaten broederschap, e.d.] (14 x 9 cm; Roermond, ter drukkerij van het bisdom, bij de weduwe A. Welsch; z.j; 12 p.); 3 1934 Genade-kapel 'Klein-Lourdes' Tienray (vouwblad, aanwezig in bisdomarchief Roermond, nalatenschap S. Tijssen, inv.nr. 23) bevat een opgave van alle processies en activiteiten in 1934 .
- Liederen: 1 Jubellied ter eere van Maria op het zilveren feest der verschijning te Lourdes, plechtig gevierd in de kapel te Tienray, Klein Lourdes, den 15 Juli 1883 (21 x 15 cm; drukker onbekend; 2 p.); 2 1888-1913 / Jubelfeest te Tienray / 2 Juli. Vervaardigd door pastoor M. Nijssen, Geleen. Twee uitgaven, een grote (21,8 x 9,2 cm; Boxmeer: F. Schoth) en een kleine (10,4 x 7 cm; Venlo: W. van der Sloot).
- Affiches: 1 affiche met koptekst: 'Zilver - Jubelfeest der 18 verschijningen van O.L. Vrouw aan Bernadette in de grot van Lourdes 1858-1883' (60,5 x 48,8 cm; Roermond: J.J. Romen en Zonen); 2 affiche met koptekst: '1888 - 2 Juli - 1913. Ter Bedevaart naar de kapel van Tienray, Maria's Genadeoord sedert bijna 5 eeuwen!' (74,5 x 53 cm; Boxmeer: F. Schoth).

↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Tienray, parochiearchief. Venray, gemeentearchief: parochiearchief Swolgen.
Literatuur: Zie de literatuuropgave onder ⟶ Tienray, O.L. Vrouw Troosteres der bedrukten.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Tienray-O.L. Vrouw van Lourdes; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 64a (1993).

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.