Tilburg, Z. Petrus ('Peerke') Donders

Cultusobject: Z. Petrus ('Peerke') Donders Open Street Maps
Datum: 14 januari (dinsdag naastbij); tweede Pinksterdag; 27 oktober (dinsdag naastbij)
Periode: Ca. 1900 - heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Petrus Donderskapel behorende tot de parochie Heikant-Quirijnstok
Adres: Peerke Donderspark, 5011 XL Tilburg; Peerke Donders Paviljoen - Museum voor Naastenliefde, Peerke Donderspark 3, 5011 XL Tilburg; Stichting Petrus Donders Tilburg en Stichting Vrienden van Petrus Donders, De Schans 95, 5011 EN Tilburg
Gemeente: Tilburg
Provincie: Noord-Brabant
Bisdom: 's-Hertogenbosch
Samenvatting:

Rond 1900 begonnen omwonenden Petrus Donders te vereren op zijn geboortegrond. In 1923 werd daar een kapel gebouwd die bezocht werd door pelgrims uit Tilburg en omstreken. Ook werd wekelijks een zogenaamd 'smeekuur' georganiseerd. De bedevaart nam vooral een hoge vlucht na 1944, toen Tilburg op de geboortedag van Petrus Donders (27 oktober) van de Duitse bezetting werd bevrijd. Vanaf het eind van de jaren zestig nam het aantal deelnemers aan de bedevaarten beduidend af; wel bleef het smeekuur goed bezocht worden. Na de zaligverklaring van Petrus Donders in 1982 groeide de belangstelling voor zijn persoon en het bedevaartsoord. Aan het begin van de 21e eeuw werd hij wel de  'bekendste Tilburger aller tijden' genoemd, tegelijk raakte vanwege de koloniale context waarin hij werkte hijzelf ook omstreden.
Zie ook: www.peerkedonders.nl

Auteur: auteur Karin Bijker; bewerker Peter Jan Margry
Illustraties:
Topografie

- Plattegrond ⟶ Tilburg, O.L. Vrouw.
- Op het bedevaartterrein staat een houten kapel, opgericht in 1923 naar een ontwerp van architect J. Donders (in 1923 werd de kapel aangeduid als noodkapel). Deze kapel werd op 28 oktober 1923 toegewijd aan de Allerheiligste Drievuldigheid. De kapel is in 1982 gerestaureerd, twee meter uitgebreid en van een altaar voorzien naar een ontwerp van architectenbureau Drijvers in Oisterwijk. De kapel bevat houten banken die plaats bieden aan ongeveer 120 mensen. Achter in de kapel staat een offerbus. Op 4 juni 1987 werd de houten kapel, samen met de semiopenluchtkapel in het kruiswegpark, toegewijd aan de zalige Petrus Donders. De kapel is het eigendom van de St. Alfonsus Stichting, als rechtspersoon van de redemptoristen, en wordt beheerd namens de Pater Donders Vereniging door de familie van de eigenaar van Café Peerke Donders, gelegen op het bedevaartterrein.
- In 1931 werd naast de kapel het geboortehuisje van Petrus Donders herbouwd naar een ontwerp van H. Frankefort. In 1998 werd begonnen met de restauratie van dit huisje met inboedel, waaronder een weefgetouw.
- Voor de kapel en het geboortehuis staat een monument met taferelen uit het leven van Petrus Donders, in 1933 vervaardigd door K. Lücker.
- Een kruiswegpark werd aangelegd in 1926, in eerste instantie met kruiswegbeelden overgenomen van het groot-seminarie te Hoeven. In 1936 werd de op-dracht voor een nieuwe kruisweg gegeven aan P. Verbraak & Zonen uit Tilburg; de laatste statie werd geplaatst in 1961. Het park werd in 1980 wegens regelmatige vernielingen omrasterd en voorzien van een entreehek. In het kruiswegpark bevindt zich een stenen semi-openluchtkapel, in 1982 gebouwd naar een ontwerp van architectenbureau Drijvers, Oisterwijk.
- Op het bedevaartterrein bevinden zich verder een gedachteniskruis aan de Petrus Dondersstraat, in 1954 geschonken door een onbekende vereerder van Petrus Donders ter herinnering aan de bevrijding van Tilburg en een bord met daarop de 'voornaamste datums uit de geschiedenis van de Z. Petrus Donders', geplaatst in 1982.
- Tenslotte staan op het terrein het 'Café Peerke Donders' en een eraan vastgebouwd winkeltje. Dit zijn de opvolgers van een in de jaren twintig bij de kapel opgetrokken theehuis en een kraampje met devotionalia; in 1992 zijn café en winkel verbouwd.
- in 2002 werd het bedevaartsoord op de rijksmonumentenlijst geplaatst.
- Op 27 oktober 2009 werd op het processieparkterrein een nieuw gebouw geopend: het Peerke Donders Paviljoen, het Museum voor Naastenliefde. Hierin wordt het verhaal van Peerke Donders als uitgangspunt genomen, terwijl een beeld wordt geschetst van hedendaagse werken van naastenliefde door nieuwe 'Gouden Peerkes'. Het museum werd tot 2014 beheerd door Stadsmuseum Tilburg, en sindsdien door de de op 19 januari 2007 opgerichte Stichting Peerke Donders Paviljoen dat er tegelijk eigenaar van is geworden.
Het doel van de stichting is – kort samengevat – om via bouw en exploitatie van een Peerke Donders (museum) Paviljoen in het bestaande Peerke Donders park de persoon van de Zalige Petrus Donders, diens leven en werken op een eigentijdse wijze onder de aandacht te brengen van het publiek, met name de jongere generaties. De stichting is opgericht door de Redemptoristen, de Pater Donders Vereniging, de Norbertijnen en hun Parochie Heikant-Quirijnstok te Tilburg, die reeds eerder betrokken waren bij de verering van de Zalig Petrus Donders. 
- Op 12 maart 2021 is een levensgroot betonnen beeld van Peerke Donders uit 1930 geplaatst in het processiepark, nabij het paviljoen. Het is van de hand van de Bossche kunstenaar Jos Jonkergouw en afkomstig uit de tuin van het St. Jozefklooster van de Zusters van Liefde van Schijndel. Het stond overigens oorspronkelijk (tot 1954) in het Petrus Donders Weeshuis in Schijndel
- Behalve twee vereringslocaties in Suriname (zie onder Verering), kreeg P. Donders reeds in 1932 een eigen devotiekapel in de parochiekerk van Gilze. Vervolgens werd hij 1989 opgenomen in de zogenaamde eregalerij (21 glaspanelen in het hoogkoor) in de St. Bavokathedraal te Haarlem, waar hij samen met Kaatje Dierkx (⟶ Ossendrecht) de missie vertegenwoordigt. In 1991 werd ook een door Mathot gemaakt beeld van hem in de Bossche St. Janskathedraal geplaatst (het model daarvan is aanwezig in Museum voor Religieuze kunst in Uden).
 

Cultusobject - Petrus Donders werd op 27 oktober 1809 geboren als zoon van een arme huiswever aan de Heikant, een buurtschap met een landelijk karakter aan de noordelijke rand van Tilburg. De opleiding tot priester was destijds voorbehouden aan zonen van welgestelde ouders. Desondanks ging Petrus' hartewens, priester worden, in vervulling, ook al was dat pas op 31-jarige leeftijd. Tijdens zijn studie aan het grootseminarie in het Brabantse Haaren werd zijn interesse gewekt voor de missie in Suriname, waarheen hij op 1 augustus 1842 afreisde. Hij zette nooit meer voet op Nederlandse bodem. De eerste 24 jaren die Petrus Donders in Suriname doorbracht werkte hij als seculiere priester in Paramaribo en in Batavia, een melaatsenetablissement aan de Coppenamerivier. Vooral met zijn werk in Batavia dwong Petrus Donders respect af. Hij hield zich niet alleen intensief bezig met de bekering van de ruim vierhonderd zieken maar verpleegde ze ook eigenhandig. In 1866 werd de Surinaamse missie door Rome opgedragen aan de congregatie der redemptoristen. Petrus Donders vroeg en verkreeg opname in deze congregatie; hij legde op 24 juni 1867 zijn kloostergeloften af. Sindsdien verbleef hij te Batavia in het gezelschap van een confrater, wat hem in de gelegenheid stelde als eerste priester missiereizen te ondernemen naar de in het oerwoud woonachtige indianen en bosnegers. Petrus Donders stierf op 14 januari 1887 aan een nierontsteking. Tijdens zijn leven had hij reeds de reputatie als zou hij een heilige zijn. Volgens de bronnen leidde Petrus Donders een sober, arbeidzaam leven. Bovendien zou hij wonderen hebben verricht, zoals bijvoorbeeld het genezen van een slangebeet met wijwater.
- Op 28 september 2013 werd het graf van Donders in Paramaribo geopend voor wetenschappelijk onderzoek. Een van de resultaten was dat hij ondanks zijn werk in een leprakolonie zelf niet aan lepra heeft geleden.
- In de kapel werd een schilderij met de afbeelding van Petrus Donders vereerd dat afkomstig was van de Tilburgse stichting 'Petrus Donders-Missiestudiefonds'. Op 14 januari 1925 werd dit schilderij vervangen door een schilderij van de hand van Albin Windhausen. Dit schilderij stelt Petrus Donders voor bij de verpleging van de melaatsen van Batavia. Het werd in 1959 opnieuw ingelijst en gerestaureerd. Tegenwoordig is dit schilderij nog steeds de blikvanger in de kapel. Het hangt in de uitbouw tegen een achtergrond van donkerrood velours achter het in 1982 in de kapel aangebrachte altaar.
- Boven het schilderij hangt een groot crucifix, daarvoor staan bloemen en bloemstukken en een groot rek waarop brandende kaarsen ge-plaatst kunnen wor-den. Voor de verhoging waarop het altaar staat bevinden zich links op de muur een ikoon van O.L. Vrouw van Altijddurende Bijstand en rechts een houder met een reliek uit Petrus Donders' gebeente (Zie ook bij Materiële Cultuur, Verering). Voor deze beide objecten kan men ook een kaars in een daartoe bestemd rek plaatsen. Aan de zijwanden van de kapel hangt een twaalftal tekeningen met tafereeltjes uit Petrus Donders' leven, eveneens gemaakt door Albin Windhausen.
- Vóór de bouw van de kapel fungeerde een waterput op de geboortegrond van Petrus Donders als cultusobject (zie bij Verering).
Verering

Zaligverklaringsproces
- Voor de redemptoristen was Petrus Donders' heilige levenswandel reden een kerkelijk proces tot zalig- en heiligverklaring voor hun confrater aan te spannen. Hiertoe werden vanaf 1900 in 's-Hertogenbosch en in Paramaribo diocesane processen gevoerd. In 1913 volgde de eerbiedwaardigverklaring door paus Pius X. Vanaf 1914 werden in 's-Hertogenbosch en in Paramaribo verschillende apostolische processen gevoerd. In 1941, 1942 en 1943 belegde men in Rome drie vergaderingen over het deugdenleven van Petrus Donders waarin de algemene postulator alle bezwaren tegen Petrus Donders van de 'advocaat van de duivel' wist te weerleggen. Paus Pius XII kondigde vervolgens op 25 maart 1945 het decreet af waarin hij verklaarde dat Petrus Donders de deugden 'in heldhaftige graad' had beoefend. De procedure tot dusver was nu in zijn geheel doorlopen. Wat vooralsnog ontbrak voor de daadwerkelijke zaligverklaring waren twee in Rome goedgekeurde, dat wil zeggen niet op natuurlijke wijze verklaarbare, wonderen. Petrus Donders had inmiddels heel wat gebedsverhoringen op zijn naam staan en, naar later bleek, ook al een wonderbaarlijke. In 1929 was in Tilburg de anderhalf jaar oude Louis Westland genezen van beenmergontsteking. Na een incisie zou de wond aan zijn knietje in één nacht zijn genezen op voorspraak van Petrus Donders. De medische commissie in Rome, die zich in 1931 over deze gebedsverhoring boog, verklaarde tot tweemaal toe dat hier geen sprake was geweest van een wonderbaarlijke genezing. Pas in 1976 ontdekten de redemptoristen dat in de documenten die de commissie voorgelegd had gekregen, stond dat de wond binnen drie dagen in plaats van in een nacht was gedicht. Een nieuwe vergadering bracht de uitslag dat het hier wel degelijk een niet op natuurlijke wijze te verklaren genezing betrof. Op 11 september 1980 besloot paus Johannes Paulus II, daarbij voor het tweede wonder ontheffing verlenend, tot de zaligverklaring van Petrus Donders, die plaats vond op 23 mei 1982. Voor een eventuele heiligverklaring zijn volgens de procedure nogmaals twee wonderen of dispensatie daarvoor op grond van een 'constante faam van tekenen' vereist.

Verering voor de bouw van de kapel
- Het feit dat Petrus Donders, zoon van 'minvermogende ouders', toch priester had kunnen worden, was in Tilburg alom bekend. Via brieven en andere berichten, die in veel gelezen missietijdschriften werden gepubliceerd, bleven de Tilburgers op de hoogte van het 'heilig' leven van hun stadgenoot. Het vooronderzoek na de dood van Petrus Donders en het diocesane proces in 's-Hertogenbosch (1900-1903) bevestigden nog eens zijn reputatie. Rond 1900 begonnen Heikanters Donders' geboortegrond te bezoeken om hem daar te vereren. Op de geboortegrond stond niets anders meer dan een put, die al snel 'Pater Dondersput' werd gedoopt en waarvan men meende dat deze miraculeus water bevatte. In 1900 werd de bovenrand van de put gerepareerd en van een eiken-houten schutsel voorzien. Later kreeg de put een deksel en werd het water naar een pomp geleid. Ook werd een bord bij de put geplaatst met de tekst: 'Het water van dezen Pater Dondersput was duizenden vromen pelgrims reeds tot nut; niet in 't water was de kracht gelegen maar het vroom gebruiken bracht den zegen'. De put is om onbekende redenen in de loop van de jaren vijftig gedempt.
- Vanaf 1900 begonnen de redemptoristen met de aankoop van percelen van de vroegere geboortegrond van Petrus Donders en het omliggende terrein; het laatste perceel werd aangekocht in 1950. In 1975 is het perceel met café en winkel verkocht aan de beheerders. De aanvankelijke doelstelling van de aankoop van de grond was op de plek een bedevaartplaats te stichten nadat Petrus Donders zalig zou zijn verklaard. De congregatie heeft zich ongetwijfeld vanwege de toevloed van pelgrims genoodzaakt gezien eerder te beginnen met de vestiging van de bedevaartplaats. Zij heeft echter steeds gewaakt voor openbare of liturgische verering omdat die de zaligverklaring van Petrus Donders in gevaar zou brengen. Om die reden werd pas in 1982 een altaar in de kapel aangebracht.
Op 20 mei 1923 werd op de plek waar het geboortehuisje van Petrus Donders had gestaan een marmeren gedenksteen geplaatst met het opschrift: 'Op deze plaats werd 27 Oct. 1809 geboren de Eerbiedwaardige Petrus Donders'. Deze steen werd bij de herbouw van het geboortehuisje in 1931 tussen de twee bedsteden in het woonvertrek gemetseld.

Smeekuur
- In de kapel was alle liturgische verering van Petrus Donders tot zijn zaligverklaring in 1982 formeel uitgesloten. Speciale vieringen werden in de O.L. Vrouw Onbevlekt Ontvangenkerk van de parochie Heikant gehouden. Wat in 1924 wel ontstond, op initiatief van een leraar van de Tilburgse ambachtsschool, was het zogenaamde smeekuur, wekelijks op woensdagmiddag. Tijdens het smeekuur werden gebedsintenties voorgelezen en werd gebeden om de voorspraak van Petrus Donders. Het smeekuur werd voornamelijk bezocht door mensen uit Tilburg en omgeving en zat meestal 'vol'; dat betekent dat er zo'n honderd mensen per woensdag moeten zijn geweest. De leraar leidde het smeekuur van 1924 tot aan zijn dood in 1945. Vanaf 1946 tot op heden is dit een taak van een redemptorist die daarvoor naar Tilburg komt. Achtereenvolgens zijn dit geweest de paters: M. van Grinsven, F. de Witte, J.L.F. Dankelman en J. Tyndall; anno 1995 werd het smeekuur verzorgd door pater P. Meinders. In 1964 werd het smeekuur verplaatst van de woensdag- naar de dinsdagmiddag. De indruk is dat vanaf het eind van de jaren zestig het aantal bezoekers van het smeekuur in verhouding tot het aantal van voor 1945 wat terug liep. Toch bleef het smeekuur zijn aantrekkingskracht wel degelijk behouden. In de kapel werd deze geloofspraktijk, die voorheen niet meer dan vanzelfsprekend was, bijzonder omdat ze traditioneel was en niet meer werd aangetroffen in de parochiekerken van na het Tweede Vaticaans Concilie. Voor de mensen die vonden dat ze met de vernieuwingen van het concilie in de kerk 'de ouderwetse warmte en vertrouwdheid' misten was het smeekuur een goede aanvulling of alternatief. Na de zaligverklaring in 1982 trok het smeekuur of gebedsuur ook vele dagjesmensen aan. Maar inmiddels is het bezoekersaantal gestabiliseerd tot een kern van trouwe vereerders van ongeveer zestig mensen, afkomstig uit Tilburg en omgeving. In deze groep zijn iets meer vrouwen dan mannen vertegenwoordigd; de meeste vereerders zijn ouder dan vijftig jaar. Sinds de plaatsing van een altaar in 1982 wordt er ook maandelijks een votiefmis opgedragen die meestal een volle kapel, dus ruim honderd mensen, trekt.

Bedevaarten
- De eerste georganiseerde tocht naar Petrus Donders vond plaats op 21 april 1924 en staat op naam van de parochie O.L.Vrouw Onbevlekt Ontvangen van Heikant. Dit was het begin van een traditie: tot 1942 bracht deze parochie op tweede Paasdag een bezoek aan de kapel. Van 1956 tot en met 1963 organiseerde de parochie ook een sacramentsprocessie naar Petrus Donders. Ook vanuit de overige parochies van Tilburg trokken tot circa 1942 mensen 'noar Pirkes'. Verder waren er bedevaarten van de professoren, theologanten en filosofen van het grootseminarie Haaren (1924-1939), van de afdelingen van de Broederschap van de H. Familie vanuit Tilburg, 's-Hertogenbosch, Vlijmen, Nieuwkuijk, Roosendaal, Nijmegen en Loon op Zand. Er werden bedevaarten georganiseerd vanuit 's-Hertogenbosch, Den Dungen, Sint-Michielsgestel, Moergestel, Etten-Leur, Oirschot, Esbeek, Gilze, Oisterwijk, Eindhoven, Vught, Ginneken, Breda, Rotterdam, Heesch en Uden-hout. Opmerkelijk in deze opsomming is dat er sprake is van een afvaardiging van alle min of meer nabije plaatsen waar redemptoristenkloosters waren (Roosendaal, Nijmegen, Rotterdam, 's-Hertogenbosch). Incidenteel werden bedevaarten georganiseerd door organisaties als de R.K. Werkliedenvereniging en de Katholieke Arbeiders Beweging. De pelgrims kwamen per trein, bus, fiets, tram of te voet. Voor groepen van buiten Tilburg werd meestal een mis gehouden in de Heikantse O.L. Vrouw Onbevlekt Ontvangenkerk (omdat in de kapel geen altaar was) waarna de kapel werd bezocht. Voor 1942 was volgens de bronnen sprake van bedevaarten met tussen de honderd en duizend deelnemers. Vanaf 1942 tot 1945 mochten er geen processies worden georganiseerd. De meeste bedevaarten vanuit de plaatsen in de omgeving van Tilburg werden na de Tweede Wereldoorlog weer hernomen en gehouden tot het eind van de jaren zestig.
- Van 1945 tot en met 1964 vonden er massale dank- en bedetochten van de stad Tilburg plaats. Tot en met 1949 trokken steeds ongeveer 'tienduizend' mensen, waaronder het voltallige gemeentebestuur van Tilburg, in deze tocht naar de Heikant. De stoet werd begeleid door muziekkorpsen en door als bruidjes en schutters verklede kinderen. Er werd dank betuigd aan God voor de bevrijding van de stad die, naar men geloofde, aan de bemiddeling van Petrus Donders te danken was. De stad was namelijk bevrijd op 27 oktober, Petrus' geboortedag. Er werd tijdens de tocht gebeden, in 1946 bijvoorbeeld voor ware vrede in Nederland, voor zegen over de Tilburgse huisgezinnen en voor een spoedige en behouden terugkeer van de Nederlandse soldaten uit Indonesië. In 1955 telde de dank- en bedetocht 'ongeveer 2500' deelnemers, bij de laatste tocht in 1964 was dat teruggelopen tot 'ongeveer tweehonderd' deelnemers.
- Vanaf 1984 komt op tweede Pinksterdag een bedevaart van de parochie voor Surinamers te Amsterdam naar Petrus Donders. Ook de parochies voor Surinamers in Rotterdam en Den Haag zijn sindsdien enige keren op bedevaart bij Petrus Donders geweest.

Verering buiten Tilburg en omgeving
- De redemptoristen trachtten voor 1982 de verering voor Petrus Donders te stimuleren, maar wel zodanig dat er geen kerkelijke wetten overtreden zouden worden, omdat dat de zaligverklaring in de weg zou kunnen staan. Behalve het volgen van de ontwikkelingen op Petrus Donders' geboortegrond aan de Heikant stonden de congregatie daarvoor nog meer middelen ter beschikking. Via de redemptoristenkloosters in Nederland, maar ook in de tot de Nederlandse redemptoristenprovincie behorende gebieden Noordoost-Brazilië en Suriname en in de overige redemptoristenprovincies over de gehele wereld, konden levensbeschrijvingen en devotionalia worden verspreid en konden gelovigen worden aangespoord om Petrus Donders te vragen om zijn voorspraak. Dit was van groot belang om de voor de zaligverklaring vereiste twee wonderbaarlijke gebedsverhoringen te verkrijgen. In het redemptoristenklooster van 's-Hertogenbosch werd op 30 maart 1934 de Pater Donders Vereniging opgericht, met als doel 'de vereering van den Eerbiedwaardigen Petrus Donders allerwegen te bevorderen volgens de wetten en den geest der Kerk'. De leden ontvingen maandelijks het Petrus Donders Tijdschrift. In 1940 had het tijdschrift ongeveer 2000 abonnees. In 1950 ging het tijdschrift op in de St. Clemensbode, ook een uitgave van de redemptoristen. De abonnees werden van toen af donateurs van de Pater Donders Vereniging. Vanaf 1961 was er weer sprake van een zelfstandig tijdschrift, getiteld: Petrus Donders. Contactblad voor zijn vereerders. Dit blad komt nog steeds ieder kwartaal uit. Het bevat artikelen over het leven van Petrus Donders, over kerk en land van Suriname, berichten uit en over het bedevaartsoord en een rubriek 'Stemmen van dankbaarheid voor ondervonden hulp door tussenkomst van de Zalige Petrus Donders'. De Pater Donders Vereniging telde op haar hoogtepunt, eind 20e eeuw, ongeveer 3000 donateurs, afkomstig uit geheel Nederland, met de nadruk op Noord-Brabant.

Suriname
- Petrus Donders werd na zijn dood in 1887 in het Surinaamse Batavia begraven. In 1895 werden de daar woonachtige leprapatiënten overgebracht naar inrichtingen in Paramaribo en werd Batavia in brand gestoken. De stoffelijke resten van Petrus Donders werden achter de kathedraal van de HH. Petrus en Paulus aan de Gravenstraat in Paramaribo herbegraven. In 1921 werden ze bijgezet in een praalgraf in de kathedraal. Sindsdien kwamen er regelmatig vereerders bij het graf bidden. Een groot deel van die vereerders bestond uit in Suriname werkzame paters, fraters en zusters, waaronder de Fraters en Zusters van Tilburg. In 1938 werd op initiatief van de Fraters van Tilburg in het inmiddels als kleine nederzetting herleefde Batavia een stenen kruis ter nagedachtenis van Petrus Donders gewijd. In 1955 werd daar de eerste steen gelegd voor een gedachteniskerkje, toegewijd aan de Heilige Geest.
- Van 1960 tot en met 1974, met uitzondering van 1968, organiseerden de redemptoristen bedevaarten naar Batavia vanuit Paramaribo. Het aantal deelnemers groeide volgens de bronnen in die tijd van ongeveer 300 tot ruim 400. Men ging per bus tot de Coppenamerivier en vandaar voer men op platte schuiten naar Batavia. Van 1975 tot en met 1979 werden vanwege de bouw van een brug over de Saramaccarivier in plaats van de bedevaarten naar Batavia 'kathedraalbedevaarten' naar Paramaribo gehouden. Bij iedere gelegenheid vulden de pelgrims de hele kathedraal. Vanaf 1979 tot en met 1988 trok men weer ter bedevaart naar Batavia. In het jaar van de zaligverklaring, 1982, waren er de meeste deelnemers: 970. In 1988 was dat aantal teruggelopen tot 249 mensen. Voor de deelnemers is de bedevaart behalve een religieuze ervaring ook een dagje uit. Bij aankomst wordt gepicknickt en het geheel wordt omlijst met muziek van verschillende 'bazuinkoren'. In 1989 kon de bedevaart geen doorgang vinden omdat Batavia werd bezet door een indiaanse guerillagroep die de plaats gebruikte als observatiepost. In de daaropvolgende jaren, toen in de Surinaamse binnenlanden oorlog werd gevoerd, werd Batavia geplunderd en vernield. Eind 1991 is er een aantal indiaanse gezinnen gaan wonen waarna met de wederopbouw van het bedevaartsoord is begonnen. Hiervoor wordt onder andere in Nederland via de Pater Donders Vereniging geld ingezameld. De bedoeling is van Batavia niet alleen een bedevaartsoord maar ook een centrum voor gemeenschapsontwikkeling van West-Suriname te maken. Sinds 1994 worden er kleinschalige bedevaarten van circa 25 mensen georganiseerd.
- Vanaf 1982 wordt maandelijks bij het graf van Petrus Donders in de kathedraal een smeekuur gehouden. Dit smeekuur is in 1989 tijdelijk verplaatst naar de kapel van de Zusters van Roosendaal aan de Gravenstraat vanwege de toenmalige bouwvalligheid van de houten kathedraal uit 1882. Het smeekuur telde toen gemiddeld zo'n 'dertig à veertig' bezoekers. Sinds 1996 wordt het smeekuur weer in de inmiddels gerestaureerde kathedraal gehouden. In 2010 Werd het lichaam van Petrus Donders in de kathedraal verplaatst naar de Mariakapel aan de noordzijde. Dat werd de nieuwe Peerke Donderskapel met centraal een witmarmeren tombe en zes mahoniehouten reliëfs met gebeurtenissen uit zijn leven. Boven het altaar van de kapel is een bronzen reliëf van hemzelf aangebracht,

Tilburg - 21e eeuw
- Sinds 2000 zijn verering en aanverwante activiteiten op het Peerke Dondersterrein aanmerkelijk toegenomen. Een bijzonder moment was de ingebruikneming in 2009, de 200e geboortedag van de zalige, van het Peerke Donderspaviljoen dat allerlei faciliteiten voor bezoekers biedt en tegelijk een dependance van het Stadsmuseum van Tilburg is, waarin de persoon Peerke Donders en zijn werken op het terrein van de naastenliefde op een eigentijdse wijze voor een breder (en jong) publiek aanschouwelijk wordt gemaakt. Mede dankzij een actieve promotie door cabaratier Jörgen Raymann, trok het reeds in de eerste weken na de opening duizenden bezoekers.
- Verder werd er door enkele Tilburgse parochies een bus-wandel-fietstocht georganiseerd langs zeven markante plaatsen (bedevaartsoord, Petrus Donderskerk, Wilhelminapark, Norbertijnenpoort, Kerk op het Goirke, Hasseltse kapel, Mariakerk) in Tilburg die een rol in het leven speelden in het leven van de zalige. Dat jaar kwam ook een documentaire film over zijn leven en missie uit. Mede door al deze initiatieven heeft de eens vrij marginale cultus van 'Peerke' een centrale positie ingenomen als Tilburgs (en Surinaams) cultureel erfgoed.
- In de eerste decennia van de 21e eeuw werd Peerke donders in toenemende mate onderwerp van vermarkting, vererfgoedisering en city-promotion. Zo kwam het dat er ook aan hem een 'glossy' tijdschriftuitgave werd gewijd; hij werd zelfs de 'bekendste Tilburger aller tijden' genoemd. Mede door deze ontwikkelingen raakte de zalige in 2017 verzeild in het nationale debat over kolonialisme en racisme, iets waarvan hij door sommigen evenzeer als een verwerpelijk symbool werd gezien. Voor de laatsten zou zijn standbeeld in Tilburg verwijderd moeten worden. Een rapport betreffende de discussie over het standbeeld werd in 2021 opgesteld. Mede daarom werd in mei van dat jaar het paviljoen versierd met een 'lint' van citaten van Petrus Donders inzake de discussie over zijn standpunt over slavernij. In 2022 werd over het betreffende standbeeld tevergeefs een rechtszaak aanhangig gemaakt teneinde het van het publieke Wilhelminapark naar een museum verplaatst te krijgen. Wel werd een verklarend bordje bij het beeld aangebracht.

 

Materiële cultuur - Beeltenissen in Tilburg: 1 een (tweede; zie Cultusobject) schilderij van de hand van Albin Windhausen met een buste van Petrus Donders; 2 een bronzen beeld aan het Wilhelminapark in Tilburg, vervaardigd door J.P. Maas en Zonen, onthuld in 1926 (in 1995 tot rijksmonument verklaard); 3 beeldje, sinds 1982 te koop bij de VVV Tilburg, ontworpen door Parastone BV te 's-Hertogenbosch; 4 in de parochiekerk van Heikant-Quirijnstok (Tilburg) en in andere (ex)-redemptoristenkerken in Nederland staan borstbeeldjes van Petrus Donders; 5 op de begraafplaats van de parochie Heikant-Quirijnstok aan het Schumannpad staat een beeld van Petrus Donders; 6 in de Goirkese kerk in Tilburg waar Petrus Donders werd gedoopt, zijn ter herinnering drie gebrandschilderde ramen aangebracht; buiten Tilburg: 7 een eikenhouten beeld te Sint-Michielsgestel, in 1937 aan het gemeentebestuur aangeboden door pastoor C. Lübbers; 8 vijf houtsneden met taferelen uit het leven van Petrus Donders, gemaakt door J.B. Sleper en gebruikt als illustratie in de levensbeschrijving door Ben Rademaker c.s.s.r. uit 1956 (zie hieronder); 9 een bronzen plaquette, vervaardigd door pater G. Mathot c.s.s.r. in 1982, geplaatst op het graf van Petrus Donders in de kathedraal van Paramaribo in 1984. Afgietsels staan onder andere in de Paterskerk te Roosendaal en in de St. Gerarduskapel te Wittem; 10 twee postzegels in serie en op eerstedags enveloppen met stempel en datum van uitgifte (18 mei 1982), gedrukt door Joh. Enschede te Haarlem en gestempeld door de Agentuur van de Surinaamse Postadministratie; 11 een paneel in de eregalerij met 21 figuren uit de kerkgeschiedenis van de Lage Landen in de St. Bavokathedraal te Haarlem, vervaardigd door H. Hilterman, voltooid in 1989; 12 een bronzen beeld vervaardigd door pater G. Mathot c.s.s.r. voor de St. Janskathedraal te 's-Hertogenbosch, onthuld in 1991.
- Relieken: het gebeente van Petrus Donders is opgegraven in verband met de procedure van het zaligverklaringsproces en werd toen in een nieuwe kist gelegd. Van de oude kist kwamen vervolgens splinters in omloop als relieken 'Ex. Arca Sepulcrali Vener. Servi Dei Petrus Donders' ('Uit de doodskist van de eerbiedwaardige dienaar Gods Petrus Donders'). Met de zaligverklaring in 1982 zijn ook stukjes van botten van Petrus Donders genomen als relieken 'Ex Ossibus B. Petri Donders' ('Uit het gebeente van de Z. Petrus Donders').
- Devotionalia: er is te veel bewaard gebleven om alles te kunnen vermelden. Behalve ansichtkaarten en bidprentjes zijn in 1995 bij de Pater Donders Vereniging verkrijgbaar: 1 medailles (Ø 1,5 cm en 2,2 cm) met aan de ene zijde Petrus Donders en aan de andere zijde O.L. Vrouw van Altijddurende Bijstand; 2 kaars met de afbeelding van Petrus Donders zoals op het schilderij in de kapel (Ø 65 mm); 3 penning in zilver en in brons 'Petrus Donders C.SS.R. Leprosorum Apostolus in beatorum numerum adscriptus 23-5-1982' ('Petrus Donders c.s.s.r. De apostel van de melaatsen opgenomen in het getal van de zaligen 23-5-1982') (Ø 6 cm); 4 tegeltje ter gelegenheid van de zaligverklaring 'Zaligverklaring Petrus Donders 1809-1887 Suriname 23 mei 1982' (15 x 15 cm).

Devotioneel drukwerk
- Levensbeschrijvingen: van Petrus Donders zijn vele levensbeschrijvingen in meerdere talen verschenen. De belangrijkste Nederlandstalige levensbeschrijvingen zijn: 1 A. Beukers c.s.s.r. & F. Schweigman c.s.s.r., Twee Missionarissen onder de Melaatschen en Indianen van Suriname (Roermond: J.J. Romen en Zonen, 1894); 2 Leven van den Dienaar Gods Petrus Donders, Priester der Congregatie van den Allerh. Verlosser ('s-Hertogenbosch 1900); 3 M. van Grinsven c.s.s.r., Naar 't Priester-ideaal. De eerbiedwaardige Petrus Donders, apostel der melaatschen van Suriname (z.p. 1922); 4 J. Kronenburg c.s.s.r., De Eerbiedw. Dienaar Gods Petrus Donders C.ss.R. Nieuwe Levensbeschrijving (Tilburg: W. Bergmans, 1925); 5 Jozef Boon c.s.s.r., Het leven van Peerke Donders in twaalf kapittelkens verteld (Hilversum: N.V. Paul Brand, 1930); 6 een zeer uitvoerige biografie is van: N. Govers c.s.s.r., 45 Jaren onder de Tropenzon. Leven van den Eerbiedwaardigen Petrus Donders C.ss.R. Apostel der Indianen en Melaatsen in Suriname (Heerlen: Joh. Roosenboom, 1946); 7 H. Helmer c.s.s.r., Een groot Nederlander in Suriname. Leven en werken van den Eerbiedw. Dienaar Gods Petrus Donders (Tilburg: H. Bergmans, 1946); 8 Ben Rademaker c.s.s.r., Petrus Donders. Pelgrimage naar een melaatsendorp (Bussum: Paul Brand, 1956); 9 Bas Mulder c.s.s.r., Petrus Donders. Apostel van de melaatsen (z.p. 1979); 10 J.L.F. Dankelman c.s.s.r., Peerke Donders. Schering en inslag van zijn leven (Hilversum: Gooi en Sticht, 1982); 11 J. Verhees, Peerke Donders. Apostel van de melaatsen en de indianen (Brugge: Tabor, 1984); 12 B. Mulder, Zalig zijn zij die zich geven (Paramaribo: Mgr. Swinkels Stichting, 2006); 13 P. Spapens, Petrus Donders aan de kant van de kansarmen (Wittem: St. Clemensprovincie, 2009); 14 Bisdom Rotterdam, 25 Diaconale Heiligen p. 5 (2015).
- Uitgaven ter bevordering van de verering voor Petrus Donders door de paters redemptoristen: 1 1920-1924 Het Hofbauer-Liefdewerk (kwartaalschrift); 2 1924-1934 Petrus Donders (kwartaalschrift); 3 1934-1942 Het Petrus Donders Tijdschrift (maandschrift); 4 1942-1946 uitgave gestaakt wegens papiergebrek, er verschenen slechts Mededeelingen van de Pater Donders Vereniging (zes stuks); 5 1946-1950 Het Petrus Donders Tijdschrift (maandschrift); 6 1950-1961 Mededelingen aan de vereerders van Petrus Donders als bijlage van de St. Clemensbode (kwartaalblad); 7 1961-heden Petrus Donders. Contactblad voor zijn vereerders (kwartaalblad).
- Gebedenboekjes: 1 M. van Grinsven c.s.s.r., Korte Novene ter Eere van den Eerbiedwaardigen Dienaar Gods Petrus Donders, den Apostel der Melaatschen van Suriname (Tilburg: W. Bergmans, 1921); 2 M. van Grinsven c.s.s.r., Pater Donderskerkboekje (Tilburg: W. Bergmans, 1924); 3 Kort Noveengebed ter ere van 't 'Heilig' Peerke Donders (Den Bosch: Drukkerij Thomas Maas, [1946]); 4 M. van Grinsven c.s.s.r.Peerke Donders Reeks, 20 dln. (1945-1949); 5 S. Mulder c.s.s.r., Petrus Donders bid voor ons. Noveen en gebedenboek (Paramaribo 1980); 6 Bidden met Petrus Donders. Noveen- en gebedenboekje (Nijmegen: Pater Donders Vereniging, 1982); 7 De Votiefmis ter ere van de Zalige Petrus Donders (Nijmegen: Secretariaat Petrus Donders); 8 Eigen misformulieren voor de Nederlandse heiligen, nr. 994A 's-Hertogenbosch - 14 januari Z. Petrus Donders, priester; 9 In 2009 is een geheel herzien gebedenboekje uitgebracht: Bidden met Peerke Donders (Pater Dondersvereniging, Berne-Heeswijk, 2009); 10 Werkgroep voor Liturgie Heeswijk, De kruisweg van Batavia. Het leven van Peerke Donders (Heeswijk: Abdij van Berne, 2009); 11 Bidden met Peerke Donders, m.m.v. I. Dekkers cssr, G. Janssens cssr, W. Manders, P. Spapens (Roosendaal: Petrus Dondersvereniging, 2009)
- Devotieprentjes: een greep uit de vele prentjes met de beeltenis van Petrus Donders: 1 prentje in kleur 'De Eerbiedwaardige Dienaar Gods Petrus Donders geboren 27 oktober 1809, gestorven 14 januari 1887, eerbiedwaardig verklaard 14 mei 1913' (7,2 x 11 cm) met kerkelijke goedkeuring; 2 prent (11 x 7 cm) in kleur 'De Eerbiedwaardige Dienaar Gods Petrus Donders geboren 27 oktober 1809, gestorven 14 januari 1887' met korte levensbeschrijving en gebed en 'nihil obstat' J. Kronenburg c.s.s.r., Amsterdam 3 mei 1923; 3 prentje (7,2 x 11,5 cm) in zwart-wit met een goudkleurig randje 'De Eerbiedwaardige Die-naar Gods Petrus Donders' met een 'Gebed om wonderen te verkrijgen', impr. J. Pompen Vic. Gen. Bus-cod. 30 September 1926; 4 prentje in zwart-wit 'De Eerbiedwaardige Petrus Donders 27 October 1809 - 14 Januari 1887', jaar onbekend, oorspronkelijke maten onbekend, vervaardigd door A. van Wehe; 5 prentje (11,5 x 17 cm) in zwart-wit naar een foto 'Servus Dei Petrus Donders C.SS.R.' (B. Kühlen, M. Gladbach); 6 prentje (6,8 x 11,2 cm) in sepia 'Venerabilis Petrus Donders C.SS.R. 27 Oct. 1809 - 14 Jan. 1887' met kerkelijke goedkeuring, redemptoristenklooster 's-Hertogenbosch 1933; 7 prentje met de tekst 'Peerke Donders bescherm Tilburg' (11,5 x 8 cm) met een tekening van de stad met Donders op de voorgrond en op de achterzijde een tekst en gebed ter ere van het 'Eeuwfeest van Peerke Donders' vertrek naar de missie', 1 augustus 1942; 8 prentje in zwart-wit 'Heilig Peterke, gift 'm nog 'n meterke' 1944 in verschillende formaten; 9 prentje (7,2 x 11 cm) in zwart-wit, Paramaribo, met een gebed tot Petrus Donders en het lied 'Zittend aan het weefgetouw', jaar onbekend; 10 prentje (7 x 11 cm) in kleur met korte tekst over het leven van Petrus Donders 'Z. Petrus Donders CssR.' en een gebed, impr.- M. Krinkels CssR Sup. Prov. 12-03-1982; 11 prentje (6,3 x 8,1 cm) in zwart-wit, ook als sticker, tekst: 'Zalig zij die zich geven', Paramaribo ca. 1982; 12 prentje 'Le Père Donders apôtre des lépreux' (Louvain: Sintal) ter ere van de zaligverklaring in 1982; 13 prentje (8 x 12 cm) in blauw-wit van de Petrus Donders Stichting Paramaribo ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan in 1990; 13 prentje in kleur met de tekst 'Peerke Donders, jij die een zegen bent voor de mensen', in NL, E, Sranantongo en in Tilburgs dialect; 14 sinds 2016 is er een prentje in kleur (7,5 x 10,4 cm) met levensloop, gebed en oproep om mogelijk onverklaarbare genezingen op voorspraak van de zalige Petrus Donders te melden, in NL, D, E.
- Inschrijfprentje: vouwblaadje (13 x 7,5 cm; 4 p.; impr. bisschop Diepen, Den Bosch 30 maart 1934) voor inschrijving in de Pater Donders Vereniging met op de voorzijde een reproductie van een schildering waarop Donders een melaatse verzorgt; aan de binnenzijden de statuten; aan de achterzijde de ruimte voor inschrijving.
- Bedevaartvaantje: Driehoekig vaantje met afbeeldingen van het geboortehuis, het standbeeld aan het Wilhelminapark en de kapel, met de op de schuine zijde de tekst 'Eerbiedwaardige Dienaar Gods Petrus Donders' en aan de onderzijde 'Apostel der Melaatsen' (35 x 26 cm; coll. Museum Kempenland, Eindhoven).
- Ansichtkaarten: er bestaat ook een keur aan ansichtkaarten met de afbeelding van Petrus Donders. De kaarten die in 1995 verkrijgbaar waren: 1 ansichtkaart in kleur 'Z. Petrus Donders' naar een schilderij van Albin Windhausen (Nijmegen: Nebo); 2 ansichtkaart in kleur 'Petrus Donders' naar een schilderij van Albin Windhausen (Nijmegen: Nebo); 3 ansichtkaart in kleur 'Beato Pietro Donders Redentorista' (Milaan: Grafiche A.L.M.A.); 4 ansichtkaart in kleur 'Z. Petrus Donders (Tilburg)' (Nijmegen: drukkerij-uitgeverij Brakkenstein). Ook zijn er ansichtkaarten van de objecten op de bedevaartplaats aan de Heikant, waarvan sommige nog verkrijgbaar zijn (J. Schapendonk, Pater Dondersstraat 2K Tilburg), zoals: 5 ansichtkaart in zwart-wit 'Tilburg Drinkput Pater Donders'; 6 ansichtkaart in zwart-wit 'Tilburg Geboortehuis Pater Donders met Kapel'; 7 ansichtkaart in zwart-wit 'Tilburg, Eerste Statie Kruisweg-park'; 8 ansichtkaart in zwart-wit 'Tilburg, Calvarieberg Kruiswegpark'; 9 niet meer verkrijgbaar zijn: zwartwit ansicht met interieur van de kapel (J. Schapendonk, Pater Dondersstraat 2K Tilburg); 10 ansicht (ca. 1920) met zwartwitfoto van het graf achter de kathedraal aan de Gravenstraat in Paramaribo; 11 ansicht met schets van de priesterwijding van Donders in 1841 (ca. 1941).
Bronnen en literatuur

Archivalia: Nijmegen, archief van de Pater Donders Vereniging. Wittem, provincialaatsarchief van de Nederlandse redemptoristen. Tilburg, gemeentearchief. 's-Hertogenbosch-, bisdomarchief. Paramaribo, bisdomarchief.
Literatuur: 'Petrus Donders', in: Katholieke Illustratie 20 (1886-1887) p. 383-384; L. Luykx, Geboortegrond en ouderlijke woning van den Dienaar Gods Petrus Donders C.SS.R. volgens authentieke bescheiden en getuigenissen. Tekst en Plaatwerk (Wittem: Provincialaatsarchief, 1910); H. Schäfer, 'De eerbiedwaardige dienaar Gods Pater Petrus Donders C.SS.R.', in: J.A. Loeff e.a. ed., Het katholiek Nederland 1813-1913. Ter blijde herinnering aan het eerste eeuwfeest onzer nationale onafhankelijkheid, dl. 2 (Nijmegen: L.C.G. Malmberg, 1913) p. 329-336; M. van Grinsven, 'Bij Pater Donders' beeltenis', in: Sint-Jansklokken 2 (1924) p. 270, 306-307; [inwijding kapel], in: Katholieke Illustratie 58 (21 november 1923) p. 110; P. Geurts, Gestalten en gedachten (Amsterdam: 't Kasteel van Aemstel, 1923) p. 77-108 (hfst 'De eerbiedwaardige Petrus Donders'); 'Voor het Petrus Donders-monument', in: Katholieke Illustratie 59 (31 december 1924) p. 174; Piet Heerkens, Brabant (Tilburg: Henri Bergmans, 1940) p. 32-33, Dondersgedicht; een belangrijke serie geschriften vormen de 20 cahiers uit de Peerke Donders reeks, alle van de hand van vice-postulator M. van Grinsven en verschenen tussen 1945 en 1949 bij boekhandel W. Bergmans te Tilburg en gewijd aan telkens een specifiek thema met betrekking tot Peerke Donders; M. van Grinsven, Op Peerke Donders' geboortegrond aan den Heikant te Tilburg. (Ontwikkeling van een bedevaartplaats) (Tilburg: W. Bergmans, 1945); '150 jaar geleden werd in Tilburg Peerke Donders geboren', in: Sint Jansklokken, 23 oktober 1959; Bas Mulder, Petrus Donders apostel van de melaatsen (Paramaribo: CssR, 1979), boekje met beeldmateriaal m.b.t. P. Donders in Suriname; F.G. De Ruiter, 'Peerke Donders is bijna zalig', in: NRC Handelsblad, 7 september 1979; Studia Dondersiana. Beato Petro Donders CSSR Leprosorum Apostolo in solemni beatificatione obsequii fratrum munus (Rome: Collegium S. Alfonsi de Urbe, 1982) belangrijk werk met bijdragen van verschillende personen in verband met het zaligverklaringsproces; P.J. Margry, Bedevaartplaatsen in Noord-Brabant (Eindhoven: Bura Boeken 1982) p. 263-269, 345-346; J. Dankelman c.s.s.r., ‘Petrus Donders’, in: Ter info. Van en over Nederlandse Redemptoristen, 12 (maart 1982) p. 79; ‘De zalige Peerke Donders (1809-1887)’, in: 121 informatiebulletin 10 (maart 1982) p. 23; 'Tilburgse pater Peerke Donders zalig verklaard', in: Brabants Dagblad, 24 mei 1982; 'Peerke Donders in Rome zalig verklaard', in: NRC Handelsblad, 24 mei 1982; J.L. Dankelman, J. Heren & B. Mulder, Peter Donders. The most abandoned were his special friends (Paramaribo, 1982); Pater Petrus Donders (Paramaribo: Katechetisch Centrum, 1982); J. Dankelman c.s.s.r., De eerbiedwaardige Petrus Donders (Nijmegen: Pater Donders Vereniging, z.j.); ‘Petrus Donders. De eerste Surinaamse heilige!’, in: Sonde Spikri, 24 januari 1982: ’23 mei grote dag voor de R. K. gemeente in Suriname’; ‘Petrus Donders. De eerste Surinaamse heilige!’, in: Sonde Spikri, 28 februari 1982: ‘Petrus Donders’; ‘Petrus Donders. De eerste Surinaamse heilige!’, in: Suralco Magazine 14/3 (1982) p. 14-15; J. Dankelman c.s.s.r., 'Suriname viert zijn zalige Peerke Donders', in: Bisdomblad, 14 januari 1983, p. 4; A.C. Schalken, Historische foto’s van de R. K. Gemeente in Suriname. Een verzameling foto’s samengebracht uit diverse archieven en verzamelingen door Fr. A.C. Schalken (Paramaribo, 1983); A.C. Schalken, Sprokkelingen uit de historie van de Petrus Donders Stichting. Voorafgaan door historische gegevens over andere hulpverleningsacties voor de Surinaamse kerk (met foto’s) (Paramaribo: manuscript, 1984); A.C. Schalken, 300 jaar R. K. Gemeente in Suriname, 1683-1983. Historische Gids (Paramaribo, 1985); O. van Doorn, ‘In de schaduw van Petrus Donders’, in: Ontmoetingen 82 (1986) p. 12-17; Renaat van der Linden, Bedevaartvaantjes. Volksdevotie rond 200 heiligen op 1000 vaantjes (Brugge: Tabor, 1986) p. 82; 'Bisschoppen wijden twee kapellen in voor Peerke Donders', in: Bisdomblad, 12 juni 1987; Karin Bijker, ‘De geschiedenis van de devotie voor Petrus Donders, deel 1 t/m 5’, in: Petrus Donders 39/1-4 en 40/1 (1989-’90); L.B.C.M. van Liebergen ed., Volksdevotie. Beelden van religieuze volkscultuur in Noord-Brabant (Uden: Museum voor Religieuze Kunst, 1990) p. 171, gipsen beeldje; Ronald Peeters & Ed Schilders, Katholiek Tilburg in beeld (Tilburg: Gianotten B.V., 1990) p. 160-164; 'Peerke Donders kreeg eigen plaats in hart van Sint-Janskathedraal', in: Bisdomblad, 14 juni 1991, p. 5; E. B., ‘Priester-Idealist’, in: Petrus Donders 41/2 (1991) p. 10-12; A.J. Brekelmans e.a., Gilze duizend jaar. Bijdrage tot de geschiedenis van Gilze (Gilze: Historische werkgroep 1000 jaar Gilze, 1992) p. 141-142; ‘Na tien jaar zaligverklaring. Petrus Donders stierf 14 januari 1887 maar is niet dood’, in: Omhoog 12 januari 1992; Aloysius Zichem, ‘Een kleine bedevaart', in: Omhoog 26 januari 1992; ‘Petrus Donders en de noden van ons land’, in: Omhoog 2 februari 1992; ‘Petrus Donders koos voor het volk’, in: Omhoog 1 maart 1992; Emile Gemmeke,Vaderlandse vromen. Over Nederlandse heiligen en (kandidaat-) zaligen (Utrecht: Secretariaat van het R.K. Kerkgenootschap in Nederland, 1993) p. 15; Th. Berkhout, ‘Het land van Petrus Donders’, in: Petrus Donders 43/1-4 (1993) p. 1-5 e.v.; Karin Bijker, 'Een heiligdom aan de Heikant. De sacralisering van de geboortegrond van Petrus Donders te Tilburg', in: Antropologische verkenningen 13 (1994) p. 1-17; C. Rademaker, Hier voel ik me thuis (over Damiaan en Petrus Donders) (Weert, 1994); 'La vie spirituelle du bienheureux Pierre Donders', in: Spiritualité rédemptoriste 9 (1996) p. 162; Peter Vermeulen, Langs 's Heren wegen. Veldkapellengids voor Noord-Brabant (Eindhoven: Kempen, 1996) p. 136-137; Th.G.A. Hoogbergen ed., Brabantse monumenten leven (Tilburg: Stichting Zuidelijk Historisch Contact, 1996) p. 186-187, over het Dondersbeeld op de begraafplaats aan het Schumannpad; ‘Petrus Peerke Donders 1809-1887. Apostel van de Surinaamse melaatsen’, in: E. Vanvugt, Nestbevuilers. 400 jaar Nederlandse critici van het koloniale bewind in de Oost en de West (Amsterdam: Babylon/De Geus, 1996) p. 93- 94; Joep Eijkens, 'Peerke Donders was al heilig bij de waterput', in: Brabants Dagblad, 19 februari 1997; Omhoog. Weekblad voor kerk en samenleving in Suriname 44 (5 oktober 1997) p. 2; Karin Bijker, 'De heilige van de Heikant. Tilburg en de zalige Peerke Donders', in: Henk van Doremalen, Ronald Peeters & Ton Thelen ed., Godsvrucht en deugdzaamheid. Godsdienst en kerk in Tilburg door de eeuwen heen (Tilburg: Gianotten, 1997) p. 144-170; Evelyne Verheggen, 'Particulier of openbaar? De verering van relieken in het bisdom Breda in de negentiende en twintigste eeuw', in: Brabants heem 50 (1998) nr. 1, p. 27; Ludo Jongen, Heiligenlevens in Nederland en Vlaanderen (Amsterdam: Bert Bakker, 1998) p. 24-28; W. Meulenkamp & P. de Nijs, Buiten de kerk. Processieparken, Lourdesgrotten en Calvariebergen in Nederland en België (z.p.: Aspekt, 1998) p. 145-147; P. Spapens, Peerke Donders, een Tilburger van deze tijd. Weverszoon uit de negentiende eeuw. Boegbeeld van multicultureel Tilburg (Nijmegen: Groels, 2000); 'Peerke Donders', in: Tilburg 20/1 themanummer (2002); 'Lepra in Suriname', in: OSO 22/2 themanummer (2003); R. Hoefte, & C. Medendorp, Gezichten, typen en costumen. Naar de natuur geteekend door A. Borret (1848-1888 (Leiden, KITLV, 2003); Signa Vianen, ‘Kathedraal zal worden gerestaureerd. Stichtingen nemen gedachtegoed Peerke Donders ter hand’, in: De Ware Tijd 20 maart 2004; Batavia in de tijd van Pater Donders (Paramaribo: Mgr. Swinkels Stichting, 2005); 'Z. Petrus Donders C. Ss. R. 1809-2009', in: Vrij en Bevrijdend 1 (2009) p. 38; Herman Vuijsje, 'Peerkes tweede wonder. De goede daden van Peerke Donders', in: de Volkskrant, 24 oktober 2009; Armand Snijders, ‘Feest rond Peerke’, in: Parbode (2009) p. 20-22; Andree van Dongen en Ronald Peeters, Peerke Donders - een leven in brieven (Tilburg: Stg. Mommerskwartier/Stadsmuseum, 2010); 'Heropening kathedraal Paramaribo', in: Stichting vrienden Petrus Donders (red.), Peerke Donders 1-1 (maart 2011) p. 19; Desi Truideman, ‘Batavia: bedevaartoord en toeristische trekpleister’, in: Sabaku (2011) p. 14-17; A. van der Zeijden, ‘Waar ons Peerke het levenslicht aanschouwde. Het geboortehuis van Petrus Donders in Tilburg', in: J. Jacobs, L. Winkelier & A. van der Zeijden (red.), Aan plaatsen gehecht. Katholieke herkeuringscultuur in Nederland (Antwerpen, 2012) p. 423-441; J. Vernooij, De regenboog is in ons huis. De kleurrijke geschiedenis van de r. k. kerk in Suriname (Nijmegen: Valkhof Pers, 2012); Tom van Moll, ‘Lokale volksheld wint de wereld. Peerke Donders Park Tilburg’, in: Parbode 9 (2014) p. 69-73; Peerke. Let Love Rule glossy (Stichting Vrienden van Petrus Donders Tilburg, 2017); E. Jagdew, & J. Vernooij, 'Peerke Donders en Batavia. Een historiografisch overzicht, 1842-2016', in: Academic Journal of Suriname, Volume 8 (2017) p. 733-754; J. Vernooij, 'Lepra en katholieke kerk in Suriname (19e eeuw)', in: Academic Journal of Suriname, 8 (2017) p. 762-770; Henk Erinkveld, PeerkePad. Wittem-Tilburg. Pelgrimeren met en zonder rondwandelingen(Maastricht: TIC, 2018); P. Robben, 'Katholiek of koloniaal? De veranderende waardering van het standbeeld van Peerke Donders', in: Tilburg, tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur, april 2020, p. 3-12; Th. Tjong-A-Tjoe en W. Kocken,Ons Peerke Donders. Gegrepen beelden door een geestesoog gezien op reis door een tijd (Tilburg: Uitgeverij Louis Donders 2020); H. Fitters, 'Peerke en het verdeelde verleden, Helend verwerken: Mission impossible of Heilige opgave?' Herman Fitters, in: Heilzame verwerking van het slavernijverleden voor 'wit' en 'zwart'. Een bijdrage vanuit de kerken (Den Haag: SULB, 2020) p. 20-55; E. v an Lieshout en E. van Os, Tilburgerschap. Peerke Donders en Suriname, Werkboek erfgoededucatie (Tilburg: Stadsmuseum, 2020); Maria Grever, 'Historical consciousness and controversial statues in a postcolonial world: the case of Missionary Peerke Donders (1809–1887)', in: History of Education 2023; Wankele sokkels. omstreden monumenten in de openbare ruimte [adviesrapport KNAW] (Amsterdam: KNAW, 2023) p. 83-90 (online: https://www.knaw.nl/publicaties/wankele-sokkels-omstreden-monumenten-de-openbare-ruimte); Rosemarijn Hoefte, Een westers beschavingsoffensief. Sporen van het koloniaal en postkoloniaal verleden van Tilburg (Zutphen: Walburg Pers, 2024) p.190-194 ('Bewonderd en omstreden: Petrus Donders in Tilburg'); Herman Fitters, 'Het Donders-frame, een succesverhaal en zijn tegendeel. 25 dingen die je nog niet wist over "Peerke"' (online: https://werkgroepcaraibischeletteren.nl/peerke-donders-en-de-deconstructie-van-een-mythe/).
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Tilburg-Petrus Donders; het gemeentearchief van Tilburg is in het bezit van een grote collectie Petrus Dondersdevotionalia, ansichtkaarten, prentjes, foto's; ook het Katholiek Documentatie Centrum te Nijmegen heeft dienaangaande een collectie; Nijmegen, Katholiek Documentatie Centrum-Klib: bedevaartfoto's Margry (1981); ter gelegenheid van de zaligverklaring in 1982 zijn er diverse radio- en televisieprogramma's over Petrus Donders opgenomen, o.m.: KROnijcke, documentaire door Joop Reinboud 'Peerke Donders', 'Een zondags pak', 'Overweging', directe reportage van de zaligverklaring op het Sint Pietersplein in 'Tussen Keulen en Parijs' en 'De wonderen zijn de wereld nog niet uit', uitzending van de Wereldomroep, uitzending in Suriname; Collectie 'Peerke Donders' van A.J. Bomans, opgenomen in BiN-dossier (acquisitie 2012); documentaire 2019: Zalige Petrus Norbert Donders (1809-1887)
Documentaire "Peerke Donders, zijn leven, zijn brieven", van Lout Donders en Jeroen Veldkamp uit 2009, zie website: www.peerkedondersfilm.nl
Website van het heiligdom: www.peerkedonders.nl

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.