Wanssum, H. Leonardus

Cultusobject: H. Leonardus Open Street Maps
Datum: 6 november
Periode: Voor 1800 (?) - ca. 1900/1945 - ca. 1965
Religieuze context: Christelijk
Locatie: St. Lindertkapel binnen de parochie H. Michaël
Adres: St. Leonardsweg 27, 5861 BP Wanssum
Gemeente: Meerlo-Wanssum
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting: De Leonarduskapel te Wanssum wordt voor het eerst in de 17e eeuw genoemd. Pas met betrekking tot de 19e eeuw is er zekerheid over de komst van bedevaartgangers. Omstreeks 1900 brandde de kapel af na een blikseminslag. In 1954 werd de kapel herbouwd en tot in de eerste helft van de jaren zestig trok de viering van het Leonardusfeest ook vereerders van buiten de parochie.
Auteur: Jeroen de Jong
Illustraties:
Topografie - Aan de noordrand van het dorp Wanssum, nabij de Geijsterseweg, staat de Lindertkapel, in een buurt die door de bevolking de 'Sint Leenderthoek' genoemd wordt. Naast het bedehuis ligt een weiland met daarin een vijver, de Kapelpoel genaamd. De voorganger van deze kapel zou volgens Janssen (1892) in het begin van de 17e eeuw gebouwd zijn. De kapel wordt voor het eerst vermeld in een visitatieverslag uit 1668.
- In een parochie-inventaris uit 1717 staat dat de kapel toen beschikte over twee altaren en een 'zeer oude' klok. Een visitatieverslag uit 1745 vermeldt dat de kapel sinds 1730 ook een eigen kapelaan had. In 1892 waren er twee oxalen, een achter het altaar (voor de zangers) en een bij de ingang.
- Vanaf 1890 werden in de kapel wegens bouwvalligheid geen vieringen meer gehouden. Alleen pelgrims bezochten op eigen gelegenheid nog het gebouwtje, totdat het omstreeks 1900 na een blikseminslag afbrandde.
- In 1954 werd op dezelfde locatie, in opdracht van de nabijwonende Jan Gielen en Harry Jenniskens, een nieuwe bakstenen Leonarduskapel (ca. 3 x 5 m) gebouwd. De kapel is aan de voorzijde open, met erboven een bordje met de tekst 'Sint Lindert'. Dit bedehuis is eigendom van de familie Gielen.
↑ top
Cultusobject - Zie voor St. Leonardus ⟶ Beegden.
- De Wanssumse pastoor J.A. Aerts verwierf in 1829 een reliek van Leonardus. Hij had deze van een zekere priester Koopmans gekregen, die kort tevoren in Rome was afgestudeerd. Aerts droeg de reliek aan de kapel over, nadat hij deze in een reliekhouder had laten zetten voor '16 gulden Hollands en 14 stuyvers'. Een inventaris van roerende goederen van het kerkbestuur uit 1833 noemt een zilveren reliekkast.
- Het beeld van Leonardus (hoogte 68 cm) dateert uit het vierde kwart van de 17e eeuw. In een inventaris van de kapel uit 1717 wordt gesproken over een altaar 'cum effigie S. Leonardi'. Het beeld is bij de sluiting van de kapel in 1890 waarschijnlijk overgebracht naar de parochiekerk. Het wordt genoemd in de inventaris van Mialaret (1937). In 1999 stond het houten beeld, ontdaan van polychromie, oorspronkelijke staf en boeien, in de boerderij van de familie Gielen. Wegens herhaald vandalisme heeft deze familie het beeld, samen met twee kandelaars, enkele jaren geleden uit de kapel gehaald waar het in 1954 weer was neergezet. In de kapel staat sindsdien een klein (gipsen) kopiebeeldje van het oude cultusbeeld.
- In de 19e eeuw was aan de buitenzijde van de toenmalige kapel een schilderij van Leonardus bevestigd, zodat vereerders, ook wanneer de kapel was gesloten, de heilige goed voor ogen konden krijgen. Toen pastoor Janssen het gebedshuis in 1892 beschreef, was het schilderij dan ook danig verweerd. Het schilderij beeldde Leonardus uit met een staf en geopende boeien. Het doek is waarschijnlijk verloren gegaan.
↑ top
Verering - Rond 1668 werd om de week op maandag een mis in de kapel gelezen, terwijl rond het midden van de 19e eeuw elke maandag een mis werd gelezen in de kapel. Op 6 november, de feestdag van de heilige, was er een hoogmis met preek. Vanaf 1890 werd deze dienst in de parochiekerk gehouden. In 1892 noteerde Janssen over deze verandering: 'Wegens haren bouwvalligen toestand is de kapel niet meer in staat eene groote menigte te bevatten, weshalve men wijselijk ten jaren 1890 voor het eerst de Hoogmis in de parochiekerk celebreerde, terwijl voor afzonderlijke pelgrims de kapel geopend bleef.' Dat de kapel toen reeds vele jaren bedevaartgangers trok en zelfs kon bogen op miraculeuze genezingen, blijkt uit een andere van zijn waarnemingen: [...] achter dit altaar [in de kapel worden] nog verschillende windsels, banden en deels vermolmde krukken bewaard als aandenken aan vroegere genezingen.' Lindert werd in Wanssum aangeroepen als beschermheilige bij ziekten van mens en dier.
- In de nieuwe Leonarduskapel werd vanaf 1954 tot in de jaren negentig van de 20e eeuw op of nabij zijn feestdag een mis gevierd. Tot aan het begin van de jaren zestig kwamen vereerders ook van buiten het dorp naar deze viering. Incidenteel, wanneer iemand uit de Sint Linderthoek ernstig ziek was, werd er voor de zieke een speciale viering gehouden. In de kapel stonden in 1999 nog een viertal bidstoelen en enige bloemen, maar aangezien de kapel door een hekwerk is afgesloten, is het niet mogelijk deze spontaan binnen te treden.


↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Wanssum, gemeentearchief 1650-1944. Venray, parochiearchief H. Michael.
Literatuur: W. Hermans, 'Parochie en pastoors van Wanssum', in: De Maasgouw 1 (1879) p. 156; M.J. Janssen, 'Kleine chroniek van Wanssum', in: De Maasgouw 7 (1885) p. 1091-1092; J. Habets, Geschiedenis van het tegenwoordig bisdom Roermond, dl. 3 (Roermond: Romen, 1892) p. 242; M.J. Janssen, 'De kerk van Wanssum', in: De Maasgouw 14 (1892) p. 25-26; M.J. Janssen, De St. Lindertskapel te Wanssum, in: De Maasgouw 14 (1892) p. 30; M.J. Janssen, 'Chronologische lijst der pastoors van Wanssum', in: De Maasgouw 29 (1907) p. 90-92; J.H.A. Mialaret, Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst. Deel V Provincie Limburg, Noord-Limburg (Den Haag: Algemeene Landsdrukkerij, 1937) p. 239, afb. 498, foto Leonardusbeeld; Dagblad voor Noord-Limburg, 11 november 1977; Dagblad voor Noord-Limburg, 28 juli 1980; E. Tielemans, Volksgeneeskunde in Limburg. Een bibliografie (Limbricht: Limburgs Volkskundig Instituut, 1986) p. 46; P. Beterams e.a., Kruisen en kapellen in Meerlo-Wanssum. Stille geloofsgetuigen uit vroeger tijden (Meerlo, Stichting Kruisen en kapellen in Meerlo-Wanssum, 1992) p. 48-50.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Wanssum; Utrecht, Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland; Roermond, Stichting Kruisen en Kapellen Limburg: dossier Sint Leonardus Wanssum; mondelinge informatie van Louis Litjens en mevrouw Gielen te Wanssum in 1998.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.