Aarle, H. Anna |
||
Cultusobject: | H. Anna | Open Street Maps |
---|---|---|
Datum: | 26 juli (zondag naastbij) | |
Periode: | 16e eeuw (?) - 17e eeuw | |
Religieuze context: | Christelijk | |
Locatie: | Annakapel | |
Adres: | Kapelweg 21, 5684 NT Best | |
Gemeente: | Best | |
Provincie: | Noord-Brabant | |
Bisdom: | 's-Hertogenbosch | |
Samenvatting: |
Volgens de overlevering heeft er sinds circa 1400 in Aarle een (houten) kapel gestaan ter ere van de H. Anna, de moeder van Maria. Vanaf de eerste helft van de 16e eeuw zouden er pelgrims tot uit de verre omgeving naar de kapel zijn gekomen. De kapel, die in 1628 was vervangen door een stenen gebouwtje en later was vervallen, werd in 1837 herbouwd. Thans wordt de feestdag van St. Anna gevierd op zondag naastbij 26 juli met een openluchtmis bij de kapel, waarna de jaarlijkse feestweek begint. Anna werd vooral aangeroepen voor een spoedige bevalling, maar ook voor het verkrijgen van een geschikte levenspartner. |
|
Auteur: | J. Lijten | |
Illustraties: | ||
Topografie |
- De kapel is gelegen in de buurtschap Aarle aan de Kapelweg, de oude weg tussen Oirschot en Best, ten noorden van de huidige verbindingsweg Oirschot-Best, op een pleintje met eeuwenoude lindebomen. |
|
Cultusobject |
- Volgens een tweede-eeuwse legende (het apocriefe proto-evangelie van Jacobus) is Anna de moeder van Maria. Ofschoon haar verering binnen de westerse christenheid lange tijd werd afgewezen door kerkelijke auteurs als Augustinus, werd zij later toch een populaire heilige met als feestdag 26 juli. Na de kruistochten, toen veel relieken hun weg naar het westen vonden, nam haar cultus verder toe met een hoogtepunt rond 1500. Omdat Anna na de dood van haar eerste echtgenoot, Joachim, nog twee keer getrouwd zou zijn geweest en van iedere echtgenoot een dochter zou hebben gebaard met de naam Maria, werd zij vooral aangeroepen als patrones van zwangere vrouwen, weduwen en vrijgezelle vrouwen. In de Nederlanden raakte zij in de late middeleeuwen vooral geliefd in de voorstelling Anna-te-Drieën, waarin moeder, dochter en (klein-)zoon gezamenlijk zijn afgebeeld. - Niet meer bekend is of het oorspronkelijke cultusobject een beeld was, en evenmin wanneer dit verdwenen is. Kort na de herbouw (1628) werd aan de kapel een schilderij van St. Anna geschonken door Joannes van Audenhoven en zijn medegeestelijke Willem Egidius Heerbeeck. Mogelijk heeft dit schilderij, waarvan de latere lotgevallen niet bekend zijn, eveneens een functie gekregen als cultusobject. - In de kapel staat sinds 1868 een 18e-eeuws gepolychromeerd beeld van St. Anna-te-Drieën, dat voordien in de (oude) parochiekerk stond (waar een nieuw St. Annabeeld geplaatst werd). Anna en Maria, met het Jezuskind tussen hen beiden in, worden gedragen door wolken en een wereldbol waaromheen een slang is gekronkeld. Maria rust met haar voet op een maansikkel. - Tegenover de open ingang van de kapel staat een stenen beeld van de H. Joachim (ca. 1,60 m), dat voorheen een plaats had in de voorgevel van het nu afgebroken Bestse klooster 'Huize Nazareth'. - In vroeger tijd (waarschijnlijk voor de restauratie in 1951) was de kapel van enkele schilderingen voorzien: Anna als moeder aan het spinnewiel; Anna staande op de voorplecht van een schip met volle zeilen. |
|
Verering |
- Over het ontstaan van de kapel en de daarbij behorende devotie bestaat een legende volgens welke een graaf uit de buurtschap de kapel had laten bouwen nadat zijn vrouw een gecompliceerde bevalling had doorstaan. |
|
Bronnen en literatuur |
Archivalia: Oirschot, streekarchief regio Eindhoven, rayondepot Oirschot, doop-, trouw- en begraafboeken Best nr. 1, schepenprotocol van 1636. Literatuur: L.H.C. Schutjes, Geschiedenis van het bisdom 's-Hertogenbosch, dl. 3 (St. Michielsgestel: Instituut voor Doofstommen, 1872) p. 263; 'Ga 26 juli Sinte Anna vereren', in: Sint Jansklokken, 21 juli 1961; 'Ter ere van Sint Anna. De Koolwijk (Herpen) en Aarle (Best)', in: Bisdomblad, 29 juli 1977; H.J.J. Maas & H. van Heijningen, In het midden van het dorp. De Sint Odulphuskerk te Best (Best: Van Beerendonk Publiciteit, 1991) p. 27-29; J. Lijten, 'Het ontstaan van de schuttersgilden op het platteland van Noord-Brabant', in: Campinia 22 (1992) p. 133; Genoveva Nitz, 'Anna, Mutter Mariens', in: Lexikon für Theologie und Kirche, dl. 1 (Freiburg etc.: Herder, 1993) k. 689-690; M. Roscam Abbing & E. Vink, 'De dominee, de drossaard en de paapse stoutigheden. Over een richtingenstrijd in Oirschot en Best', in: Noordbrabants historisch jaarboek 10 (1993) p. 104; J. Lijten, 'De Sint Annakapel van Aarle', in: Campinia 26 (1996) p. 48-49; Peter Vermeulen, Langs 's Heren wegen.Veldkapellengids voor Noord-Brabant (Eindhoven: Kempen, 1996) p. 28-30. Algemeen: 't Dulfke. Contactblad van de St. Odulphus-parochie. Overige bronnen: KDC BiN-dossier Aarle; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 64a; mondelinge informatie in 1997 van pastoor-deken H. Maas en C. van den Biggelaar, secretaris heemkundige kring 'Dye van Best'. |
|
naar het KDC, voor aanvullingen en
commentaar. |