Welten, H. Antonius Abt

Cultusobject: H. Antonius Abt Open Street Maps
Datum: 17 januari (+ octaaf)
Periode: 19e eeuw (?) - ca. 1965
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van H. Martinus
Adres: Welterkerkstraat 3, 6419 CR Heerlen
Gemeente: Heerlen
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting:

De boerenbevolking van Welten en de omliggende plaatsen trok op 17 januari naar de Martinuskerk om daar Antonius Abt te vereren. Het bedevaartkarakter is in de loop van de jaren zestig verloren gegaan. Wel werd in 1997 het feest van Antonius Abt met het octaaf nog gevierd met de verering van de reliek en de uitdeling van gezegend brood.
Auteur: Antoine Jacobs
Illustraties:
Topografie - Zie ⟶ Welten, Marcoen.
- Het Antoniusbeeld staat ter linkerzijde in het schip van de kerk op een sokkel tegen een pijler; er is geen aparte kapel voor deze heilige in de kerk.
↑ top
Cultusobject - Zie voor St. Antonius Abt ⟶ Altweert.
- Een verguld koperen, neoromaanse reliekhouder heeft de vorm van een monstrans en dateert van circa 1900. De theca bevat relieken van Antonius Abt en Rochus. Een tekststrookje vermeldt: 'S. Antonii Abbatis'.
- Een gepolychromeerd houten Antoniusbeeld (72 cm hoog) stamt uit het midden van de 16e eeuw. Antonius Abt is afgebeeld als monnik met een scapulier. In zijn linkerhand houdt hij een gesloten boek en in zijn rechterhand een staf met daaraan een belletje. Met zijn linkervoet vertrapt hij de duivel. Voor hem zijn vlammen afgebeeld en ter rechterzijde staat een varkentje. In de borst was eertijds een holte voor een reliek, deze ruimte is later dichtgemaakt.
↑ top
Verering - Wanneer de bedevaart naar Antonius Abt in Welten is ontstaan, is niet bekend. Het beeld in de parochie stamt uit de 16e eeuw. In elk geval was er dus toen al een zekere verering voor deze heilige. 'Sinds eeuwen gaan de mensen uit de hele streek ter bedevaart naar deze kerk', zo schrijft de Gazet van Limburg op 17 januari 1955. Maar een nadere historische invulling aan die eeuwen kon de krant niet geven. Zeker is wel dat in de jaren vijftig van de 20e eeuw boeren uit de omgeving van Welten op 17 januari naar de Martinuskerk trokken. Er was sprake van 'honderden vreemden' die gedurende het octaaf de kerk bezochten. In 1955 waren op 17 januari, zoals op de zondag, vier missen in de ochtend. Brood en water werden gezegend en de reliek werd vereerd. Gedurende het octaaf waren er 's morgens twee missen, om 6.45 en 7.30 uur. Op zondag 23 januari waren er grote plechtigheden en werd over Antonius gepreekt. Inwoners van Voerendaal en Waubach trokken in 1959 nog steeds ter bedevaart naar Welten, zo komt uit de volkskundevragenlijst van dat jaar naar voren.
- De Parochiegids Welten uit 1973 vermeldt de Antoniusbedevaart niet meer. Waarschijnlijk was toen het bedevaartkarakter verloren gegaan. De feestdag van Antonius Abt met octaaf werd echter nog in 1997 gevierd, met als hoogtepunt de parochiële viering op de zondag in het octaaf. Het beeld van Antonius Abt stond toen temidden van bloemen op het koor. Tegen het einde van de mis werd met de reliekhouder de zegen gegeven. Na de mis kon de reliek worden vereerd en werd gezegend brood uitgedeeld.

↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Heerlen, gemeentearchief: parochiearchief H. Martinus; persdocumentatie, rubriek 11, doos 7. Roermond, bisdomarchief: 'Inventaris van het kerkelijk kunstbezit van de parochie H. Martinus te Welten' (Roermond 1976).
Literatuur: Maurits de Meyer ed., Volkskunde-atlas voor Nederland en Vlaams-België. Commentaar bij de kaarten 21-29. Volksgeneeskunde (Antwerpen/Utrecht: Standaard, 1968) p. 89; Parochiegids Welten (Welten: Parochieraad, 1973); F. van Galen, 'Martinusparochie in Welten bestaat 75 jaar', De Sleutel, 24 (1996) nr. 15/16, p. 21-23.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Welten-Antonius Abt; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 23 (1959) Q 113a: Q 112, 117a; mondelinge informatie in 1997 van pastoor H.L.M.J. van Horne te Welten.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.