Westerbeek, H. Gerardus Majella

Cultusobject: H. Gerardus Majella Open Street Maps
Datum: 16 oktober (+ noveen; later weekeinde naastbij)
Periode: 1937 - ca. 1970
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Devotiekapel in parochiekerk van het H. Hart van Jezus
Adres: Stevensstraat 66, 5843 AC Westerbeek
Gemeente: Sint Antonis
Provincie: Noord-Brabant
Bisdom: 's-Hertogenbosch
Samenvatting: Dankzij de inzet van rector H.J.C. Heuvels is Westerbeek gedurende enkele decennia een bescheiden bedevaartplaats geweest, met een eigen broederschap, drukwerk en devotionalia. De bezoekers, jaarlijks enkele honderden, kwamen uit omliggende dorpen en uit Twente. In de jaren zestig liep de belangstelling terug. Binnen de parochie leeft de verering anno 1997 nog steeds.
Auteur: Ottie Thiers
Illustraties:
Topografie - Westerbeek ligt aan de rand van de Peel, een paar kilometer van de weg Deurne-Boxmeer. Het is in de tweede helft van de 19e eeuw ontstaan als ontginningsdorp. De oorspronkelijke naam, die tot in de jaren 1940 gebruikt werd, was (De) Twist. In 1922 kreeg het dorp een eigen rectoraatskerk, bediend door priesters van het H. Hart van Jezus; tot die tijd kerkten de bewoners in Oploo. Het eenschepige kerkgebouw is ontworpen door architect J.H.H. van Groenendael.
- In 1946-1947 is achterin de kerk aan de zijgevel een devotiekapel aangebouwd ter ere van de H. Gerardus Majella, naar ontwerp van Th. van Herk uit Helmond. Het beeld van de heilige staat in een nis boven een zwartmarmeren altaartje. Aan weerszijden zijn op de wand in totaal acht danktegels aangebracht. Een kaarsenstandaard completeert de inrichting.
↑ top
Cultusobject - Zie voor St. Gerardus Majella ⟶ Brouwhuis.
- De parochie bezit een reliek van de heilige. In de binnenste houder bevindt zich tegen een rode achtergrond een botpartikeltje, waaronder een papiertje met de tekst 'S. Gerardi Maj. C.' ('St. Gerardus Majella Belijder'). De binnenste houder heeft een bewerkt zilveren randje. Daaromheen staat op een papiertje nogmaals 'H. Gerardus'. De buitenste houder (Ø ca. 7 cm) is verzilverd, rond met een gelobde rand en heeft aan de achterzijde een greep. Het bijbehorende certificaat is getekend te Rome, 18 juni 1938. Op 27 september van hetzelfde jaar gaf de bisschop van 's-Hertogenbosch toestemming voor verering in zijn bisdom.
- Het hardstenen beeld van St. Gerardus Majella in de devotiekapel is crèmekleurig geschilderd en 1,10 meter hoog. Het dateert vermoedelijk uit 1955; de maker is onbekend. Een staande Gerardus drukt met zijn linkerhand een kruisbeeld en rozenkrans tegen de borst; zijn blik is gericht op een vrouw met een baby aan zijn voeten.
↑ top
Verering - De verering van de H. Gerardus Majella werd sterk gestimuleerd door H.J.C. Heuvels, rector van 1937 tot 1956. Gerardus' feest werd gevierd met een voorafgaande grote noveen en een triduum. Op 20 augustus 1939 bezocht de 'eerste Twentsche processie' - afkomstig uit rector Heuvels' geboortestreek - het kleine Peeldorp. Ook uit omringende dorpen trok de Gerardusdevotie bezoekers.
- De bouw van de devotiekapel onmiddellijk na de oorlog was mogelijk door giften van vereerders als dank voor gebedsverhoringen. De danktegels in de kapel dateren uit de eerste jaren van de verering. In 1948 nam rector Heuvels het initiatief tot de oprichting van een broederschap ter ere van de H. Gerardus Majella, die werd verbonden met de aartsbroederschap in Caposele (It). Het aggregatiecertificaat met de bijbehorende aflaten wordt ingelijst in de pastorie bewaard (38 x 54 cm). De broederschap heeft, ruw geschat, mogelijk rond de 1700 leden gehad, waarvan maximaal circa 700 uit de eigen parochie.
- Het aantal bedevaartgangers in het Gerardusoctaaf bedroeg omstreeks 1950 naar schatting enkele honderden. Na het vertrek van rector Heuvels werd de toeloop minder; als eerste bleven de Twentse bussen weg. Eind jaren vijftig, begin jaren zestig, verving men de grote noveen door een kleine. Elke avond werden een nieuwe offerkaars en de schaal met intentiebriefjes bij het begin van het lof in processie door de kerk naar de Gerarduskapel gebracht. Steeds was er gelegenheid tot reliekverering en op zondag een kinderzegen. In de loop van de jaren zestig nam de verering verder af. In 1997 rest nog een jaarlijkse parochiële viering tijdens de gebruikelijke diensten in het weekeinde naastbij 16 oktober. Nog steeds worden het hele jaar door kaarsen ontstoken in de Gerarduskapel.
- Toen men omstreeks 1940 een nieuwe naam zocht voor De Twist, was 'Gerardusoord' een van de voorstellen die het niet haalden. Wel werd de naam van de heilige verbonden aan de plaatselijke fanfare (opgericht in 1946), een in de jaren 1940 opgerichte bewaarschool en de Katholieke Bond van Ouderen.
↑ top
Materiële cultuur - In de winkel naast de kerk (waarschijnlijk ook in de kerk) werden devotionalia verkocht: medailles, beeldjes e.d., kaarsen, boekjes. Een belangrijk deel van het assortiment werd geleverd door Winckers, Maastricht. Veel drukwerk was afkomstig uit ⟶ Wittem, het meeste daarvan is hieronder niet beschreven.
- Medailles: 1 ronde medaille (Ø 2,4 cm) met op de voorzijde de H. Gerardus, staande met een kruisbeeld en een lelie bij een tafeltje met een doodshoofd en een zweep, tekst 'H. Gerardus bid voor ons'; op de achterzijde 'Bedevaartplaats Westerbeek Oploo', zilver- of koperkleur (ca. 1948); 2 vier verschillende ronde medailles met de H. Gerardus aan de ene en O.L. Vrouw van Altijddurende Bijstand aan de andere zijde; teksten in het Frans en het Latijn, ook zonder tekst.
- Portretten: 1 ovale metalen plaquette met een afbeelding van de heilige en de tekst 'S. Gerardo Maiella' in een witte, roze of lichtblauwe plastic lijst (ca. 9 x 7 cm); 2 kartonnen zwartwitfoto van een Gerardusbeeld in goudkleurige blikken lijst met deurtjes (ca. 9 x 7 cm).
- Diversen: 1 gipsen beeldje van Gerardus Majella, staand, met kruisbeeld en rozenkrans, h. 22 cm; 2 vroeger werden kaarsen verkocht met Gerardusopdruk.

Devotioneel drukwerk
1 'Liedjes ter eere van den H. Gerardus' (Twist (Oploo): St. Gerardusoord, [ca. 1937-1943]; 10,5 x 14 cm, 4 p.) met smeeklied, jubellied en St. Gerardus' Medelijden; 2 [een pater redemptorist], Noveenboekje ter eere van den grooten wonderdoener den H. Gerardus Majella (Gulpen: Firma M. Alberts, [z.j.]; 7e opnieuw bewerkte druk; impr. L. Saut CssR Sup. Prov., Amsterdam 12 maart 1937, L. Strijbos CssR, Wittem 5 april 1937; 9,3 x 13,8 cm; 64 p.); 3 lidmaatschapsbewijs met op de voorzijde een zwartwitfoto van het Gerardusbeeld van Westerbeek met het onderschrift 'H. Gerardus Majella, bid voor ons'; aan de binnenzijde de aflaten en voordelen van de broederschap; op de achterzijde een noveengebed (1948 of later; 7 x 11,5 cm; 4 p.).
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Westerbeek, parochiearchief: memoriaal ca. 1939-1965, afleesboeken, financiële verslagen 1946-1957, kasboeken 1948-1960, krantenknipsels, medailles en devotioneel drukwerk. 's-Hertogenbosch, bisdomarchief: parochiedossier, Map B Varia, broederschapsoprichting.
Literatuur: 'Bedevaartplaatsen in ons Bisdom', in: Sint-Jansklokken, 9 februari 1952, vermelding Westerbeek; 50 jaar Westerbeek (z.p. 1972) p. 17; Tussen komen en gaan 1965-1985. Een ambtsperiode in de gemeente Oploo, St. Anthonis en Ledeacker, Stevensbeek en Westerbeek (z.p. 1985) p. 51; Cultuurhistorische inventarisatie Noord-Brabant M.I.P. Oploo ('s-Hertogenbosch: Provincie Noord-Brabant, 1991) p. 16, 22, 47, foto's 116-118, over dorp en kerk.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Westerbeek; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 64a (1993) invuller Westerbeek; Utrecht, Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland-dossier parochie H. Hart van Jezus Westerbeek (summier); mededelingen van Adriaan Peters en van mevr. A. Derkx-Cremers, voormalig winkelierster te Westerbeek.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.