Woensdrecht, H. Blasius

Cultusobject: H. Blasius Open Street Maps
Datum: 3 februari (weekend naastbij)
Periode: 1886 - heden
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van St. Joseph
Adres: Dorpsstraat 82, 4634 TT Woensdrecht
Gemeente: Woensdrecht
Provincie: Noord-Brabant
Bisdom: Breda
Samenvatting:

Kort na de oprichting van de parochie in 1885 werd de verering van de H. Blasius geïntroduceerd. Vanaf het begin was er een grote toeloop van pelgrims, vooral uit West-Brabant. Omstreeks 1960 begon de belangstelling te verminderen. Toch kwamen er anno 1996 nog altijd bedevaartgangers naar St. Blasius te Woensdrecht.
Auteur: René Jacobs
Illustraties:
Topografie ⟶ Woensdrecht, Wivina.
- Sinds het einde van de 17e eeuw kerkten de Woensdrechtse katholieken in Hoogerheide. In 1876 kwamen de eerste signalen dat Woensdrecht een zelfstandige parochie wilde worden en een eigen kerk wilde hebben. Een ontwerp werd gemaakt door architect C. van Genk uit Bergen op Zoom. Omdat dat te duur uitviel, werd de timmerman H. Geers, ook uit Bergen op Zoom, aangezocht om een soberder ontwerp te maken. Op 10 juni 1882 vond de aanbesteding plaats. Het werk werd gegund aan de Woensdrechtse aannemer Antoon Groffen. In december 1882 was de kerk gereed. Door strubbelingen met het bisdom duurde het tot in 1885 voordat het gebouw formeel kon worden gebruikt. Op 30 oktober van dat jaar werd de parochie van St. Joseph te Woensdrecht opgericht. De kerk werd op 25 oktober 1886 gewijd. De kerk werd in oktober 1944 verwoest maar is later herbouwd. De kerk is gelegen aan het einde van het dorp in de Dorpsstraat aan de voet van de Brabantwal.
- In de kerk bevindt zich links van de ingang de Blasiuskapel. Het Blasiusaltaar dat in de vooroorlogse kerk stond, is eveneens in oktober 1944 verwoest.
↑ top
Cultusobject - Zie voor St. Blasius ⟶ Breda.
- De kerk is in het bezit van een Blasiusreliek, bestaande uit een stukje stof met daaronder de tekst 'S. Blasii E.M.' ('van de H. Blasius bisschop en martelaar'), gevat in een ovaal zilveren theca (ca. 10 x 4 cm) met een ring aan de achterzijde waarmee het de vereerders ter kussing kan worden voorgehouden.
- In de Blasiuskapel staat een gepolychromeerd cementen beeld uit 1886-1887 (hoogte ca. 1,90 m) van de H. Blasius als bisschop, met in de handen twee over elkaar gekruiste kaarsen. Het beeld is gemaakt door F.T. Strackee te Haarlem.
↑ top
Verering - De verering van de H. Blasius in Woensdrecht is kort na de oprichting van de parochie in 1885 ontstaan. Naar dagboekaantekeningen van Paulusse, die van 1882 tot 1886 commandant was van de koninklijke marechaussee te Ossendrecht, zou de verering van Blasius gepropageerd zijn om de arme parochie van Woensdrecht een bron van inkomsten te geven. Bedevaartgangers brachten namelijk offergeld in het laatje. Volgens het bedevaartboekje uit 1895 heerste er in 1885 in de streek difterie waaraan in enkele dagen 23 kinderen zouden zijn bezweken. De gelovigen riepen de hulp van Blasius in en beloofden hem te blijven vereren. Al spoedig was de ziekte verdwenen en sindsdien - zo gaat het verhaal - stierf in Woensdrecht niemand meer aan die ziekte, terwijl in de omgeving nog vele slachtoffers vielen. De devotie breidde zich vervolgens snel uit.
- Op 7 november 1886 verleende paus Leo XIII een volle aflaat aan allen die gedurende het octaaf (3-10 februari), na gebiecht en gecommuniceerd te hebben, de kerk van Woensdrecht zouden bezoeken. In 1887 kwamen er reeds vereerders uit de verre omtrek. Er werden 500 communies uitgereikt en 2000 Blasius-litanieën verkocht. Vanaf het begin heeft de Blasiusverering veel mensen uit West-Brabant getrokken. De kranten De Tijd, De Zoom en de Grondwet berichtten uitvoerig over de grote toeloop. In 1890 ontvingen 6000 mensen de Blasiuszegen. De plechtigheden op het Blasiusfeest en gedurende het octaaf werden door in totaal 40 priesters bijgewoond. Iedere dag werden er twee missen opgedragen en was er 's middags lof. In 1891 en volgende jaren werd de hoogmis door de president van het grootseminarie van het bisdom Breda gedaan. In 1892 werden 7000 pelgrims geteld. Op 22 februari 1893 werd onder goedkeuring van de bisschop van Breda de broederschap van de H. Blasius opgericht. Na een jaar telde zij meer dan 1600 leden. De pastoor van Woensdrecht noteerde reeds in 1892 in zijn memoriaal dat de oprichting van een broederschap zeker veel financieel voordeel zou opleveren. In de jaren 1896-1897 is er sprake van 10.000 tot 12.000 vereerders.
- In 1896 trokken bedevaartgangers voor het eerst processiegewijs naar Woensdrecht. De processie verenigde pelgrims uit Wouw, Heerle en Wouwse Plantage. De ongeveer 400 pelgrims offerden een 'schone kaars'. Het daarop volgende jaar kwamen uit Heerle 450 en uit Wouwse Plantage 130 bezoekers.
- In het bedevaartboekje uit 1895 staat een drietal gebedsverhoringen beschreven, waaronder de genezing van een man die met zijn been terecht was gekomen in een 'ziedende ketel' op de suikerfabriek waar hij werkte. Het verbrande been zou moeten worden afgezet, maar genas dankzij het wassen ervan, een noveen lang, met Blasiuswater.
- Een hoogtepunt in de geschiedenis van de Blasiusverering te Woensdrecht was het bezoek van aartsbisschop Hadjuan van Sebaste op 14 december 1898, een verre opvolger van Blasius. De bisschop droeg de mis in het Armeens op. Het aantal leden van de broederschap was inmiddels gegroeid tot ongeveer 2500. In enkele jaren tijds werden door de leden van de broederschap 18.600 exemplaren van de Blasiuslitanie verkocht. Door het bidden van de litanie verkreeg men 40 dagen aflaat. Tot aan het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog bleef de belangstelling voor de verering van de H. Blasius groot. Jaarlijks kwamen er duizenden pelgrims naar Woensdrecht. De godsdienstige plechtigheden werden meestal verzorgd door de capucijnen van het klooster te Rilland-Bath.
- Van 1942 tot 1958 ontbreken nadere gegevens. Met de komst van een nieuwe pastoor in 1958 is het memoriaal weer bijgehouden. Ook dan blijkt er nog een grote belangstelling te zijn. Honderden bedevaartgangers ontvingen de Blasiuszegen en vereerden de reliek.
- In de jaren zestig verminderde de belangstelling snel. Toch is de verering blijven bestaan. Anno 1996 werd in de parochiekerk van Woensdrecht tijdens het weekend nabij 3 februari nog altijd de Blasiuszegen gegeven. Twee gekruiste waskaarsen werden links en rechts van de keel gelegd, terwijl de priester het zegeningsgebed uitsprak: 'Door bemiddeling van de H. Blasius, bisschop en martelaar, bevrijde u God van keelziekte en van elke andere kwaal'. Vroeger waren het brandende kaarsen, maar om veiligheidsredenen worden die niet meer gebruikt. De mis werd traditiegetrouw beëindigd met het zingen van het Blasiuslied uit 1895. De vereerders kwamen voornamelijk uit Woensdrecht zelf, enkele uit naburige plaatsen als Hoogerheide en Bergen op Zoom.
↑ top
Materiële cultuur - In 1936 werd een ex-voto in de vorm van twee handen geschonken. Deze is verloren gegaan. In het Woensdrechtse Blasiuslied uit 1895 luidt een van de strofes: 'Zijn de ex-voto's aan het beeld; Die des Heil'gen voorbeê prijzen; Van de gunsten, die Hij deelt; Niet de sprekendste bewijzen? Elk stuk zilver is een mond; Die des Heil'gen lof verkondt'. Dit wijst op een vroeger aanwezige grotere collectie van votiefgeschenken; 2 devotiemedailles (dezelfde als in ⟶ Rucphen en ⟶ Stuivezand).

Devotioneel drukwerk
- Litanieën: 1 vouwblad 'Litanie van den Heiligen Blasius' (Breda: Ed. van Wees, 1886; impr. P. Leijten, Breda, 10 januari 1886; 4 p.); 2 vouwblad met litanie met op de voorzijde een litho (Mönchen Gladbach: B. Kühlen) van de heilige als bisschop die met gekruiste kaarsen de zegen geeft aan een moeder met kind (12,5 x 8 cm); 3 vouwblad 'Litanie van den H. Blasius' met op de voorzijde een litho van de heilige als bisschop die met gekruiste kaarsen de zegen geeft aan een moeder met kind (11,5 x 7 cm; 4 p.; impr. P. Hopmans, Breda, 8 april 1933), coll. D. Gooren.
- Diversen: 1 aflaatblaadje met twee liederen 'De Heilige Blasius, Bisschop en Martelaar [...] wordt bijzonder vereerd in de Kerk van den H. Joseph te Woensdrecht' (12 x 7 cm; Bergen op Zoom: H.P.M. Verlinden, [ca. 1886]; 4 p.), coll. D. Gooren; 2 'Reglement der Broederschap van den H. Blasius [...] Opgericht te Woensdrecht, 22 Februari 1893' (11,5 x 7,5 cm; Breda: Eduard van Wees; impr. bisschop P. Leijten, Breda 22 febr. 1893; 4 p.), coll. D. Gooren; 3 Korte levensgeschiedenis van den Heiligen Blasius, bijzonderen Patroon tegen keelziekten, uitslag en velerlei kwalen (Woensdrecht: Antoon Groffen, 1895; impr. Breda, 'die octava S. Blasii 1895', A.H. van den Corput, vicaris-generaal); 4 devotieprentje met foto van het beeld van de H. Blasius ten voeten uit en van opzij en de tekst 'Beeltenis van de H. Blasius in de Kerk te Woensdrecht' (ca. 1960?) en op de achterzijde 'Gebed tot de H. Blasius' (6,9 x 11,2 cm); 5 idem met foto van het beeld recht van voren en dichterbij genomen; 6 gestencild tekstboekje van de gebedsdienst 'H. Blasius viering Woensdrecht' (1985; 6 p.).
↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Zevenbergen, regioarchief West-Brabant: archief van de parochie St. Joseph te Woensdrecht, m.n. het Liber Memorialis.
Literatuur: Levensgeschiedenis van den heiligen Blasius, bijzonderen patroon tegen keelziekten, uitslag en verlerlei kwalen (Woensdrecht: Antoon Groffen, 1895); G.C.A. Juten, De parochiën in het bisdom Breda, dl. 1. Dekenaat Bergen-op-Zoom (Bergen op Zoom: Gebr. Juten, 1925-1938) p. 146; D. Gooren, 'De verering van Sint Blasius in West-Brabant', in: Brabants heem 12 (1960) p. 86-89; A. Delahaye, 'Het schisma van Woensdrecht', in: De Heren XVII van Nassau-Brabant([Zevenbergen]: archivariaat Nassau-Brabant, 1979) p. 291-314; Marc Molenaars, 'Blasius verliest van apotheek', in: De Stem, 4 februari 1991; A. van Veldhoven, 'Pelgrimeren naar Woensdrecht', in: Tijding 18 (1995) afl. 2, p. 27-30; Parochie Varia [parochie Hoogerheide-Woensdrecht] (1998) nr. 3, p. 9-10, 'Blasius - 3 februari, Blasiuszegen'.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Woensdrecht-Blasius; Meertens Instituut volkskundige vragenlijst 64a (1993).

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.