Biervliet, Heilig Kruis

Cultusobject: Heilig Kruis Open Street Maps
Datum: Onbekend
Periode: Ca. 1370 - ca. 1550
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Parochiekerk van O.L. Vrouw
Adres: -
Gemeente: Terneuzen
Provincie: Zeeland
Bisdom: Breda
Samenvatting: De verering voor een kruisreliek in de parochiekerk van Biervliet blijkt uit een suppliek van 1371 en een opgelegde bedevaart van 1540.
Auteur: Jan van Herwaarden
Illustraties:
Topografie - De centraal in Zeeuws-Vlaanderen gelegen stad Biervliet viel in de middeleeuwen kerkrechtelijk onder de bisschop van Utrecht terwijl het tot het domein van de graven van Vlaanderen behoorde. De stad beschikte over twee parochiekerken: die respectievelijk aan Maria en St. Nicolaas gewijd waren.
- De stad Biervliet is aan het einde van de 16e eeuw vervallen en verlaten. In 1603 kwam ten Noordoosten van de oorspronkelijke stad een fort gereed, waaromheen de huidige plaats is ontstaan.
↑ top
Cultusobject - Het reliek behoorde waarschijnlijk tot de reliekenvoorraad van de O.L. Vrouwekerk te Biervliet. Het betreft een groot partikel van het Heilig Kruis ('magna pars preciosi ligni Crucis dominici'). Het zou niet verbazen indien het hier een fragment betreft van een stuk van het H. Kruis waarover de Sint Baafsabdij te Gent al in de 11e eeuw bleek te kunnen beschikken, aangezien de O.L. Vrouwekerk sinds 1209 een patronaat was van deze abdij.
↑ top
Verering - Er zijn vooralsnog slechts twee vermeldingen omtrent deze devotie bekend. Volgens een pauselijke bul van 31 januari 1371 was voor de O.L. Vrouwekerk van Biervliet een aflaat gevraagd voor de verering van de H. Kruisreliek dat op Maria Hemelvaart in de processie werd meegedragen.
- In een te Domburg overeengekomen zoen werd op 20 juni 1540 onder andere een bedevaart naar het H. Kruis te Biervliet opgenomen:

'Item [...] sullen vrinden ende maghen van den mysdadighe ghehouden syn te doen ofte doen doen bynnen den jaer twee beverden, eennen tot Synt Adriaens tot Geertberghe [Geraardsbergen, B], ander tot Heylich Cruyce te Biervliet, ende daerof bescheyt te bringhen onder burghemeesters ende schepenen of onder den keersluyden'.

↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Domburg, gemeentearchief: gerechtsrol Domburg 1540-1549, 4r-6v (20 juni 1540).
Literatuur: Joannes Baptista Krüger, Kerkelijke geschiedenis van het bisdom van Breda , dl. 4 (Rosendaal: Van Leeuwen/Bergen op Zoom: Jan Juten, 1872-1878) p. 415-422, Biervliet (geen Heilig Kruis-verering vermeld); Gisbert Brom, Bullarium Trajectense, dl. 2 (Den Haag: Nijhoff, 1896) p. 190, Maria-Hemelvaartprocessie in 1371 met o.a. de H. Kruisreliek; J.A.F. Kronenburg, Maria's Heerlijkheid in Nederland, dl. 2 (Amsterdam: Bekker, 1902) p. 332, 355, processie van 1371; E. Wiersum, 'Vier zoenverdragen wegens doodslag', in: Verslagen en mededeelingen van de Vereeniging tot uitgave der bronnen van het oude vaderlandsche recht 5 (1909) p. 34; Ach. Amelinckx, 'Het Heilig Bloed te Aardenburg', in: Sancta Maria 13 (1936) p. 67, suppliek van 1371; Leon Voet, De brief van abt Othelbold aan gravin Otgiva, over de relikwieën en het domein van de Sint-Baafsabdij te Gent (1019-1030) (Brussel: Kon. Commissie voor Geschiedenis, 1949) p. 62-63, reliek, p. 143-144, personaat; J. van Herwaarden, Opgelegde bedevaarten (Assen-Amsterdam: Van Gorcum, 1978) p. 296 en n. 311 (p. 556), vgl. 691.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Biervliet.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.