Eijsden, H. Egidius

Cultusobject: H. Egidius Open Street Maps
Datum: 1 september met octaaf
Periode: 19e eeuw (?) - ca 2019
Religieuze context: Christelijk
Locatie: St. Christinakerk onder de St. Martinusparochie
Adres: Vroenhof zonder nr., 6245 BZ Eijsden
Gemeente: Eijsden
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting: In de Christinakerk van Eijsden wordt met zekerheid vanaf de 19e eeuw de H. Egidius vereerd tegen en ter voorkoming van kinderziekten. De bedevaartgangers kwamen uit Eijsden en de aangrenzende Nederlandse en Belgische gemeenten. In de jaren dertig van de 20e eeuw nam de belangstelling voor Egidius af onder invloed van de Corneliusverering in ⟶ Oost-Maarland. Na de Tweede Wereldoorlog nam de belangstelling verder af. In 1997 kwamen op de laatste zondag van augustus nog zo'n 100 mensen om de reliek te vereren en de zegen te ontvangen. In de 21e eeuw verliep het bedevaartkarakter van de Egidiuscultus
Auteur: Antoine Jacobs
Illustraties:
Topografie - De Christinakerk ligt aan de Vroenhof in de kern van Eijsden. De kerk van Eijsden wordt al genoemd in 870 en 902. Ze brandde af in 1483 en werd in 1508 herbouwd. Het oudste deel van de kerk is de uit de 14e eeuw stammende toren. Het bakstenen schip en het koor stammen uit 1851, maar bevatten resten van de oudere kerk. Tot 1634 was de Christinakerk de parochiekerk van Eijsden. Van 1634 tot 1853 werd zij als simultaankerk door de katholieken en hervormden gebruikt.
- Vanaf 1853 was de Christinakerk een rectoraatskerk onder de Martinusparochie van het tot de gemeente Eijsden behorende kerkdorp Breust. Thans heeft de Christinakerk geen eigen rector meer; zij ressorteert nu direct onder de pastoor van de Martinuskerk.
- In 2019 clusterde de parochie Eijsden met Oost-Maarland.
↑ top
Cultusobject - Zie over St. Egidius ⟶ Elsloo.
- De botreliek van Egidius is gevat in de theca van een 29 cm hoge uit gegoten messing vervaardigde 19e-eeuwse reliekhouder. Het bijschrift luidt: 'S. Aegidii C.'
- Het gepolychromeerde, houten Egidiusbeeld (ca. 150 cm hoog) is vervaardigd in neogotische stijl. Het toont Egidius staande in een wit habijt. In zijn linkerhand houdt hij een staf. Het beeld staat op circa 2,5 meter hoogte op een console tegen de noordwand van het middenschip.
↑ top
Verering - Het is niet bekend wanneer de Egidiusverering exact ontstond of wanneer men voor de eerste maal ter bedevaart naar Eijsden ging. Het Egidiusfeest werd tot na de Tweede Wereldoorlog op 1 september gevierd. Het parochieel weekblad Sint-Martinusklokje van 2 september 1934 meldde: 'Van 1 September tot en met 8 September wordt gevierd het octaaf ter eere van den H. Aegidius; gedurende dit octaaf bestaat er gelegenheid tot zegening der kinderen en vereering der reliquie van dien Heilige'. Egidius, in Eijsden Sint Gillis genoemd, werd vooral aangeroepen tegen kinder- en zenuwziekten. De verering van Sint Gillis trok gelovigen uit de omgeving van Eijsden en uit met name de Waalse grensplaatsen (Aubel, Cheratte, Moelingen, Visé). De bedevaartgangers kwamen altijd op eigen gelegenheid, nooit in georganiseerd verband.
- Tijdens het octaaf stond het met bloemen versierde Egidiusbeeld op een altaartje op het koor van de kerk. Bij het beeld konden ook kaarsen gebrand worden. Na de mis, die vooral op de feestdag zelf een feestelijk tintje had, werd de Egidiuszegen gegeven en konden de gelovigen de reliek vereren door deze te kussen. De kerk bleef de hele dag open en de pastoor was geregeld aanwezig om de zegen te geven aan de honderden gelovigen die elke dag kwamen.
- Van de zondag tot de donderdag in de week waarin de feestdag van St. Gillis viel, was er in Eijsden tevens kermis. In de jaren dertig kreeg de Egidiusverering concurrentie van de Corneliusverering in ⟶ Oost-Maarland. De Tweede Wereldoorlog veroorzaakte een teruggang in de toeloop van vereerders aangezien de grenzen gesloten waren. Na de oorlog was het niettemin weer erg druk. In de jaren vijftig nam de toeloop echter af. Ze is sedertdien almaar verminderd.
- In 1997 werd het Egidiusfeest gevierd op de laatste zondag van augustus. 's Middags om 16.00 uur werd de kinderzegen gegeven en de relikwie vereerd ter voorkoming en genezing van (kinder-)ziekten. De circa 100 gelovigen kwamen vooral uit de eigen parochie en verder uit omliggende dorpen en parochies zoals Mariadorp, Mesch, Noorbeek, Oost-Maarland en Ryckholt. Anno 2020 heeft de verering niet meer een bedevaartkarakter.

↑ top
Bronnen en literatuur Archivalia: Maastricht, gemeentearchief: parochiearchief H. Martinus Breust-Eijsden.
Literatuur: W. Marres & J.J.F.W. van Agt, De Nederlandse monumenten van geschiedenis en kunst. Deel V. De provincie Limburg derde stuk: Zuid-Limburg uitgezonderd Maastricht (Den Haag: SDU, 1962) p. 107-110.
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Eijsden; mondelinge informatie in 1997 van C. Peusens, W. Theunissen sr., pastoor J.J. Verhoeven, mw. J.M.L. Wolfs, allen uit Eijsden.

↑ top
  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.