Sibbe, H. Rosa van Lima

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: H. Rosa van Lima
Datum: 23 augustus, de eerste zondag na 22 augustus
Periode: 19e - 21e eeuw
Religieuze context: Christelijk
Locatie: parochiekerk en wegkapel van St. Rosa
Adres: Sibbekerkstraat 40, 6301 AW Valkenburg aan de Geul; Lokerstraat
Gemeente: Valkenburg aan de Geul
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting:

De kerk van Sibbe, in gebruik genomen in 1845, is als enige kerk in Nederland gewijd aan de H. Rosa van Lima. Op of rond haar feestdag (23 augustus) wordt een parochiefeest met processie gehouden ter ere van deze heilige. In 1979-1980 is in Sibbe een Sint-Rosakapel gebouwd, die fungeert als rustkapel tijdens de processie. Sinds 1993 organiseert de jeugdvereniging Joonkheid Suub-Iezeren de processie en andere activiteiten tijdens het parochiefeest. Verder was en is er echter geen sprake van een bijzondere verering van de H. Rosa en evenmin van een bedevaart.

Auteur: Antoine Jacobs / Marga Pauwels
Illustraties:
Topografie

- Oorspronkelijk maakten de katholieken in Sibbe gebruik van de kerk in Oud-Valkenburg, aangezien zij bij deze parochie hoorden. In 1779 werd de kerk wegens restauratiewerkzaamheden gesloten. De kerk in Schin op Geul werd als vervangende kerk aangewezen. Beide kerken waren vrij ver van Sibbe verwijderd en vergden een tocht door buitengebied en bos om er te komen. De inwoners van Sibbe toonden zich weigerachtig die tocht te maken en ijverden voor een eigen kerkgebouw. Hierbij hadden ze geen succes. Ze waren weer aangewezen op de kerk in Oud-Valkenburg toen die in 1782 hersteld was. 
- In de periode 1779-1782 werden er mogelijk al missen opgedragen in Sibbe. Het is niet bekend of Sibbe toen reeds over een kapel beschikte, of waar de kerkdiensten werden gehouden.
- Het inwoneraantal van Sibbe en het buurdorp IJzeren overtrof dat van Oud-Valkenburg. De mensen in Sibbe bleven ijveren voor een eigen kerk, die in 1843-1844 eindelijk gebouwd kon worden. Nagenoeg iedere inwoner van Sibbe droeg er aan bij met een financiële bijdrage of door hand- en spandiensten. In 1845 werd de kleine eenbeukige Sint-Rosakerk naar ontwerp van Jean Dumoulin uit Maastricht ingewijd. In 1868 werd een toren toegevoegd. Kerk en toren waren gebouwd met mergelsteen. Na een blikseminslag in 1929 moest de torenspits geheel vernieuwd worden. De kerk zelf is in 1927 vergroot met twee zijbeuken en een nieuw koor. De kerk bleef een rectoraat onder Oud-Valkenburg. Pas in 1948 kreeg ze de status van zelfstandige parochiekerk.
 

Cultusobject

- De nieuwe kerk in Sibbe kreeg in 1845 de H. Rosa van Lima als patrones. De dominicanen, die missioneerden in Peru, hebben de verering van de H. Rosa, de eerste officiële Zuid-Amerikaanse heilige, naar Europa gebracht. De dominicanen hadden sinds 1626 een klooster in Sittard. Na een uitbraak van de pest in 1670 waarbij tot de H. Rosa werd gebeden, werd in Sittard een St. Rosakapel gebouwd. Er was in Sittard sprake van verering en van bedevaarten. In 1826 hielden paters dominicanen een retraite in Valkenburg, die waarschijnlijk de oorzaak is van de latere keuze van de H. Rosa van Lima als patrones van de kerk in Sibbe. Het is de enige kerk in Nederland die aan deze heilige is gewijd.
- Tot de H. Rosa wordt gebeden bij besmettelijke ziekten, verwondingen, bevallingen en familietwisten.
- De kerk in Sibbe bezit een reliek van de H. Rosa van Lima. Het reliek wordt bewaard in een reliekhouder van zilver en hout, gemaakt door H.E. [= H. Esser te Weert] in de 19e eeuw. De reliekhouder bestaat uit een zwart gelakt, hardhouten schild op zilveren klauwpootjes, waarop zich een zilveren plaquette bevindt en een ovale theca met daarin het reliek van de H. Rosa.

Verering

- De kerk in Sibbe beschikt over een reliek en enkele afbeeldingen van de H. Rosa. Haar feestdag (= sterfdag van de heilige) is 23 augustus. Ieder jaar is er een parochiefeest inclusief een processie op de eerste zondag na 22 augustus. Zeker in het laatste driekwart van de 20e eeuw was er verder geen bijzondere verering van de H. Rosa. Wel is het tijdstip van de kermis gekoppeld aan de feestdag van de H. Rosa. Er is nooit sprake geweest van een bedevaart.
- In 1979 is een nieuwe wegkapel gebouwd die is gewijd aan de H. Rosa van Lima. Het kapelletje is bedoeld als rustaltaar in de sacramentsprocessie en de jaarlijkse processie op de feestdag van de H. Rosa. In de kapel is het rustaltaar geplaatst dat ca. 1910 is vervaardigd door burgemeester Wijnands van Oud-Valkenburg, die in Sibbe woonde. Het rustaltaar is rijkelijk versierd met honderden stukjes tegelwerk en stukjes steen. De Sint-Rosakapel staat aan de Lokerstraat, ongeveer recht boven de ondergrondse kapel die is ingericht in de Sibbergroeve (in 1799-1800 werd deze schuilkapel ingericht ten behoeve van priesters die weigerden in staatsdienst te gaan en trouw te zweren aan de Franse grondwet). De heer Pie Rocks schonk de grond en 25 vrijwilligers bouwden de kapel. De Sint-Rosakapel heeft de vorm van een reliekschrijn, naar een ontwerp van bouwkundige H. Jacobs uit Sibbe. In de kapel staat een beeld van de H. Rosa van Lima. Omgeven door feestelijkheden is de kapel in 1980 ingewijd door bisschop J. Gijsen.
- In 1993 is de vereniging Joonkheid Suub-Iezeren opgericht voor de jeugd vanaf 12 jaar in de dorpen Sibbe en IJzeren. De vereniging probeert "een aantal oude tradities in het dorp in stand te houden door het organiseren van activiteiten" met als doelstelling "om vooral veel plezier te maken tijdens de activiteiten en de jeugd betrokken te houden bij het dorp." In het weekend rond 23 augustus wordt een processie georganiseerd. Daarna volgt het planten van de St. Rosa-den. Volgens het zeggen van de vereniging "wordt deze den van oudsher midden in het dorp geplaatst ter bescherming tegen ziektes onder dorpsbewoners en het vee en ter voorkoming van een slechte oogst. Naast deze oude betekenis zorgt dit evenement voor verbroedering en feest tijdens de St. Rosa Kermis. ’s Ochtends wordt de den in het bos gekapt, waarna ze door de Joonkheid terug wordt gebracht naar Sibbe. ’s Avonds wordt samen met de hulp van enkele verenigingen de den met de hand rechtgezet waarna de kermis kan beginnen."
 

Materiële cultuur

- Een cilindermonstrans van 65,5 cm. hoog van verguld zilver en koper, vervaardigd omstreeks 1900, op een zeslobbige voet met daarop de gegraveerde voorstellingen van Maria, Jozef, Apollonia, Henricus en Rosa.
- Een processievaandel van witte zijde met daarop gestileerde bloemen en in het midden in een mandorla de H. Rosa (20e eeuw).
- In de kerk bevindt zich een gebrandschilderd raam van 320X130 cm. uit de 20e eeuw waarop onder meer de H. Rosa van Lima is afgebeeld. 

Bronnen en literatuur

Literatuur: Samengesteld door P.J. Meertens en Maurits de Meyer, Volkskunde-atlas voor Nederland en Vlaams-België. Aflevering II Commentaar met medewerking van H. de Visser en J.J. Voskuil (Antwerpen: Uitgeversmij N.V. Standaard-Boekhandel, 1965)  p. 60; H.J.H. Schurgers, J.G.M. Notten, L.G.W.N. Pluymaekers, Geschiedenis van Valkenburg-Houthem (Valkenburg: Uitgeverij Het Land van Valkenburg, 1979) p. 295-297; 'Parochianen bouwden fraaie St. Rosa-kapel', in: Informatie bulletin Roermond  8 (1980) 18-19; 'Sint Rosa-kapel door bisschop Gijsen ingezegend. Nieuwe mijlpaal van sibber gemeenschapszin', [krantenknipsel] in: [onbekend [1980]]; Mya Maas, 'Rosa van Lima. Pest bezorgde eerste heilige Zuid-Amerika kapel in Sittard', in: Katholiek Nieuwsblad, dinsdag 21 augustus 1990; Huub Duijzin., 'Over de oorlog en vrede tussen Sibbe en Oud-Valkenburg. Hoe Sibbe een zelfstandige parochie werd', in: Geulrand 90 p. 22-24 [auteursnaam niet geheel leesbaar]; 
Websites: https://nl.wikipedia.org/wiki/Sint-Rozakerk_(Sibbe);
https://nl.wikipedia.org/wiki/Sint-Rozakapel_(Sibbe);
https://www.mariabode.nl/vandaag-h-rosa-van-lima/;
http://www.sibbe-ijzeren.nl/joonkheid-suub-iezere-1993/;
https://nl.wikipedia.org/wiki/Kapel_Sibbergroeve.
Geraadpleegd op 27-8-2024.
Overige bronnen: KDC BiN-diskw.-dossier Sibbe-Rosa; mondelinge informatie van de heer G. Defauwes.

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.