Rucphen, H. Antonius Abt

Gediskwalificeerd: ja
Cultusobject: H. Antonius Abt
Datum: 17 januari
Periode: middeleeuwen - 17e eeuw
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Antoniuskapel
Adres:
Gemeente: Rucphen
Provincie: Noord-Brabant
Bisdom: Breda
Samenvatting:

In het buitengebied tussen Rucphen en Schijf lag in het verleden een kapel die was gewijd aan de H. Antonius Abt. Vanaf de late middeleeuwen tot in de 17e eeuw werd de heilige hier vereerd. Er was geen sprake van een bedevaart. Toen Schijf in 1882 een zelfstandige parochie werd, is de verering, nu inclusief bedevaart, opnieuw opgezet.  

Auteur: Ad Schrauwen ; Marga Pauwels
Illustraties:
Topografie

- In de middeleeuwen was er een verering van de H. Antonius Abt in Rucphen. Er stond een aan hem gewijde kapel in de buurt van het dorp Schijf, dat ten zuiden van Rucphen ligt.
- Schijf is ontstaan omstreeks 1300 toen de turfwinning in deze streek op gang kwam. Het gebied was een bezit van de abdij van Thorn, maar later eigende de markies van Bergen op Zoom het zich toe. Schijf behoorde tot de parochie Klein-Zundert, maar werd bediend door de pastoor van Rucphen, dat veel dichterbij lag.
- In het aartsdiakonaal register van de het bisdom Breda zou volgens Hezemans vermeld staan: 'Verder is daar op een afgelegen plek in Merica [?] een kapel gewijd ter ere van St. Antonius en van andere martelaren' ('Est praeterea ibidem capella consecrata in honorem sancti Anthoni et aliorum martirum in loco abstracta in Merica'). Dirven stelt, zonder hiervoor een bron te vermelden, dat er in 1556 een kapel was, gewijd aan de H. Antonius. Wel wordt in stukken, daterend uit 1733 en 1734, die bewaard worden in het rechterlijk archief van Rucphen, melding gemaakt van een stuk land in de buurt van Schijf dat 'Ste Antonis Capel' heet. Er zijn geen aanwijzingen voor de verering gedurende de 19e eeuw. 
- De eerste parochiekerk van Schijf, gewijd aan St. Martinus, was gesitueerd midden in het dorp en werd gebouwd in 1882. De kerk kende een Antoniusaltaar

Cultusobject

- De verering van de H. Antonius Abt vond plaats in een kapel nabij Schijf. Het is onbekend welk cultusobject de kapel bevatte. 

Verering

- Sinds de late middeleeuwen werd in het dorp Schijf bij Rucphen de H. Antonius Abt vereerd. De verering vond plaats in een kapel en zou geduurd hebben tot in de 17e eeuw. In de eerste helft van de 18e eeuw wordt het bestaan van een stuk land vermeld dat de naam droeg van de kapel. Er zijn geen aanwijzingen dat de verering van de H. Antonius Abt, voor zover deze in vroeger tijden inderdaad bestaan heeft, doorging tot in de 19e eeuw. 
- Er was geen bedevaart bij de verering in de kapel.
- Na de opening van de parochiekerk in 1882 stelde de pastoor van Schijf opnieuw de verering van Antonius Abt in. Hij verwees daarbij naar een kapel die aan het einde van de middeleeuwen in het Schijfse veld zou hebben gestaan en die ook toegewijd was aan Antonius Abt. Sinds 1882 organiseerde de pastoor van Schijf de verering van de heilige en een bijbehorende bedevaart. Zie voor de beschrijving en de verdere ontwikkeling van deze nieuwe verering het lemma Schijf, de H. Antonius Abt.

Bronnen en literatuur

Literatuur: A.J.M. Hezemans, Gemeente historie 1930-1980: Rucphen, Schijf, Sprundel, St. Willebrord, Zegge (Rucphen: Gemeentebestuur, 1982); H.J. Dirven, Rucphen, Schijf, Sprundel, St. Willebrord, Zegge (Breda: Stichting Basis, 1993).
Website: https://www.bhic.nl/ontdekken/verhalen/de-martinuskerk-in-schijf.
Geraadpleegd op 18-11-2024.
Overige bronnen: KDC BiN-diskw.-dossier Rucphen-Antonius Abt?; de onderzoeker van dit lemma, historicus A.C.M.M. Schrauwen, publiceerde over lokaal-regionale onderwerpen in West-Brabant.

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.