Schimmert, O.L. Vrouw van Lourdes (beeld)

Cultusobject: O.L. Vrouw van Lourdes (beeld)
Datum: gehele jaar, 16 juli, 8 september
Periode: 1896 - ca. 1924
Religieuze context: Christelijk
Locatie: Lourdesgrot tegen voorgevel van de H. Remigiuskerk
Adres: Hoofdstraat 86, 6333 BK Schimmert
Gemeente: Beekdaelen
Provincie: Limburg
Bisdom: Roermond
Samenvatting:

In 1896 werd tegen de parochiekerk van Schimmert een Lourdesgrot gebouwd. Deze kende daarna gedurende een aantal jaren een bescheiden bedevaartkarakter. Met de sloop van de kerk in 1924 verdween tegelijk de grot en de bedevaart. Het Mariabeeld uit de grot bleef ter verering in de kerk staan.

Auteur: Antoine Jacobs
Illustraties:
Topografie

- De parochiekerk is toegewijd aan de H. Remigius, een verwijzing naar de abdij Saint Remi te Reims, die tot begin 17e eeuw het bezit had over Meerssen en Schimmert. Schimmert is al op zijn minst sinds 1583 een zelfstandige parochie. Over de oorspronkelijke kerk is weinig bekend; in 1832 werd daarvoor in de plaats een nieuwe kerk gebouwd door aannemer/bouwmeester Lemmens. Het was een bakstenen zaalkerk met koorpartij. De klokkentoren stond tegen de sluitmuur van het koor. De kerk stond op een verhoging ten opzichte van de straat en was omgeven door een muur met daarop een ijzeren hekwerk. In de gevel was een beeld van de Goede Herder aangebracht. Tegen die gevel werd later in 1896 ook de kleine replica van de grot in Lourdes gebouwd. 
- De wat grillig vormgegeven Lourdesgrot (beton en/of natuursteen) stond links van de ingang tegen de voorgevel van de tweede kerk. Het was een relatief kleine grot (t.o.v. de originele) van twee meter hoog en breed. In de ondiepe binnenruimte stonden knielbanken en een kaarsenstandaard. De opening van de grot kon met een dubbel smeedijzeren hekwerk worden afgesloten. Daarboven was een nis waarin het Lourdesbeeld stond. Hoewel er al in de jaren 1870 enkele Lourdesgrotten in Nederland werden gebouwd (⟶ Sint Pieter; ⟶ Tienray), behoort de grot van Schimmert tot de oudere exemplaren in Nederland. 
- Het Gedenkboek Sainte Marie uit 1932 spreekt, in het kader van de vestiging van de Franse montfortanen in Schimmert, in 1882 van ‘een drukbezochte Lourdesgrot’, daarmee abusievelijk suggererend dat er toen al een dergelijke grot in Schimmert zou hebben bestaan. De kroniek van de montfortanen beginnend in 1881 en lopend tot medio 1891 geeft een uitvoerige beschrijving van Schimmert, maar vermeldt geen Lourdesgrot. Wel hebben de montfortanen later, in de jaren dertig van de twintigste eeuw, in hun kloostertuin nog een eigen, niet voor buitenstaanders toegankelijke, Lourdesgrot gebouwd.  
- Tussen 1924 en 1926 verrees de huidige zandstenen Sint Remigiuskerk. Zij is een ontwerp van Joseph Cuypers en Pierre Cuypers jr. Het is een driebeukige kruisbasiliek met polygonale koorsluiting. De rijzige klokkentoren staat voor de kerk en fungeert tevens als hoofdingang. Het kerkportaal van de huidige kerk fungeert als (parochiële) devotieplaats van O.L. Vrouw van Altijddurende Bijstand.

Cultusobject

- In 1858 verscheen Maria meermalen aan de jeugdige Bernadette Soubirous in het Franse Lourdes. Maria bevestigde tijdens een van haar verschijningen haar onbevlekte ontvangenis (d.w.z. dat zij geboren is zonder de smet van de erfzonde), die in 1854 tot kerkelijk dogma was verheven. Na de inwilliging van Maria's verzoek aan Bernadette om een kapel voor haar te stichten, kwam een bedevaart naar Lourdes op gang die al spoedig werd gestimuleerd door wonderbaarlijke genezingen met bronwater. Dankzij de verschijningen, gebedsverhoringen en genezingen groeide Lourdes uit tot de beroemdste Mariabedevaartplaats ter wereld. Een reis daarheen was, zeker in die tijd, lang niet voor iedereen weggelegd. Nadat de paus zelf een replica van de grot in de tuin van het Vaticaan had laten bouwen, en nadat in 1875 in de Lourdesgrot van Oostakker bij Gent (B) een genezingswonder had plaatsgevonden, verrezen over de gehele wereld Lourdesgrotten en -kerken. 
- De heilige Bernadette Soubirous (vgl. ⟶ Spoordonk) werd geboren op 7 januari 1844 in het Zuid-Franse dorpje Lourdes. Van 11 februari tot 16 juli 1857 verscheen O.L. Vrouw in de grot 'Massabielle' aan de rivier de Gave in Lourdes achttien keer aan Bernadette, maar pas bij de laatste verschijning maakte Maria zich aan haar bekend. Op 7 juli 1866 trad Bernadette in in het St. Gildardklooster te Nevers. Vanaf 29 juli van dat jaar heette zij zuster Marie-Bernard. Op 16 april 1879 overleed Bernadette op de leeftijd van 35 jaar in het ziekenzaaltje van het H. Kruis en op 30 mei werd de overledene bijgezet in de grafkelder van de Jozefkapel op het kloosterterrein. Op 14 juni 1925 werd Bernadette door Paus Pius XI zalig verklaard. Op 18 juli 1925 werd haar lichaam in een schrijn geplaatst en overgebracht naar de kapel van het St. Gildardklooster. Op 8 december 1933, feestdag van de Onbevlekte Ontvangenis, werd ze heilig verklaard.
- Het beeld van O.L. Vrouw van Lourdes in Schimmert is gehouwen uit wit hardsteen. Het beeld is circa 120 cm hoog. Tot 1924 stond het beeld in de nis van de grot. In 1926 kreeg het Mariabeeld een plaats in de nieuwe parochiekerk.

Verering

- Pastoor J.G.H. Willems (1893-1907) nam kort na zijn aanstelling in Schimmert het initiatief om een Lourdesgrot te bouwen. Een bouwjaar is niet bekend. De eerste schriftelijke getuigenissen omtrent de bedevaartverering rond de Lourdesgrot van Schimmert werden afgedrukt in de lokale Sittardse krant Limburg en dateren allebei uit 1898. In de krant van 20 juli 1898 wordt teruggekeken op feestelijkheden die drie dagen eerder, op 17 juli, plaatsvonden. Dat is een dag na het feest van O.L. Vrouw van de berg Karmel (16 juli), maar daaraan wordt verder niet gerefereerd. De krant schreef: ‘Onze grot, die haar evenbeeld te vergeefs zoekt in het Zuiden van Limburg, bood vandaag een verrassend en indrukwekkend schouwspel’. Een bezoeker was verbaasd ‘een zoo groot aantal pelgrims’ te zien en verwonderde zich erover ‘hoevelen hunner van heinde en verre gekomen waren om O.L. Vrouw van Lourdes te bezoeken in haar Genadeoord’. Schimmert werd door hen blijkbaar al beschouwd als een oord waar bijzondere genade zou zijn te vinden. Er waren mannen, vrouwen en jongeren die een ‘grote godsvrucht’ toonden en de bekende lofzang (mogelijk: ‘Te Lourdes op de bergen’) zongen, onder begeleiding van de plaatselijke harmonie. De jezuïet M. Provaas, een dorpszoon, was speciaal teruggekomen en hield een ‘diepgevoelde en bezielende’ preek. 
- Aan de vooravond van het feest van Maria Geboorte (8 september) 1898 stond opnieuw een artikel in Limburg. Op 8 september werd een processie gehouden naar de grot en de feestrede werd uitgesproken door de montfortaanse pater Timmers, die daarna naar Noorwegen zou vertrekken om daar te missioneren. Timmers had eerder het Franse Lourdes bezocht en daardoor werd hij verondersteld de lof van Maria op overtuigende en tot het hart sprekende wijze voor de bezoekers te kunnen verkondigen. 
- Aangezien de berichten over de grot schaars zijn en slechts een korte periode betreffen, mag ervan worden uitgegaan, dat de grot maar een bescheiden regionale uitstraling en een niet al te lange levensduur gekend heeft. Hoe lang het bedevaartkarakter, dus met bezoekers van buiten de parochie, standhield, is niet bekend. De tweede Sint Remigiuskerk werd in 1924 gesloopt en daarmee verdween ook de grot. Zij is niet herbouwd, hetgeen ook een aanwijzing is dat de grot als bedevaartoord toen, of al jaren eerder, geen of onvoldoende aantrekkingskracht meer genoot. 
- Anno 2019 stond het Mariabeeld in de linkerzijbeuk van de kerk, op een meter hoge houten sokkel en voor een biechtstoel. Op de sokkel staat de tekst ‘Onze Lieve Vrouw van Lourdes bid voor ons’. Tegen het beeld was toen een foto geplaatst van de voormalige Lourdesgrot, een verwijzing naar de voormalige locatie van het beeld buiten de kerk. Links en rechts van het beeld staan bankjes. Voor het Mariabeeld staat een kaarsenbak en een knielbank, waarmee het hooguit nog parochiële verering geniet.

Materiële cultuur

Devotioneel drukwerk
- Prentbriefkaart: fotokaart (ca 1900) tonende de grot met daarbij een geknielde oudere vrouw, en de toegevoegde tekst ‘Groet uit Schimmert. Grot van Lourdes.’

Bronnen en literatuur

Archivalia: Provinciaal archief Montfortanen (Houthem), Archief Montfortanen, Schimmert, La Chronique de la Cie de Marie exilé à Schimmert (Hollande) en 1881 (1881-1891); kroniek van Sainte Marie, Rijckheyt (Heerlen), PA H. Remigius Schimmert; Fotocollectie Heemkundevereniging Schimmert. 
Literatuur: Limburg [Sittardse krant], 20 juli 1898; Limburg, 7 september 1898; P.J.H. Cuypers en J. Kalf, De katholieke kerken in Nederland (Amsterdam, 1906) 564; Voorloopige lijst der Nederlandsche monumenten van geschiedenis en kunst, deel VIII, de provincie Limburg, tweede stuk, Meerlo-Zwalmen (Den Haag: Algemeene Landsdrukkerij, 1926) 409-410; Gedenkboek Sainte-Marie (Schimmert, 1932) 20; 400 Jaar parochie St. Remigius Schimmert 1583-1983 (Schimmert, 1983) 15; Ronald Stenvert e.a., Monumenten in Nederland. Limburg (Zeist/Zwolle: Rijksdienst voor de Monumentenzorg/Waanders Uitgevers, 2003) 317. 
Website: www.kerkgebouwen-in-limburg.nl (geraadpleegd op 14 augustus 2019).
Overige bronnen: KDC BiN-dossier Schimmert. Mondelinge informatie van broeder Lambertus Moonen osb te Mamelis in 2019.

  naar het KDC, voor aanvullingen en commentaar.